Groen in de ouderenzorg : verkennend onderzoek naar activiteiten gericht op natuurbeleving bij ouderen

Abstract

Dit rapport gaat in op de vraag of natuurbeleving een heilzame werking op ouderen heeft. Daarbij is geïnventariseerd wat voor 'groene' activiteiten nu georganiseerd worden binnen de intramurale zorg. Opdrachtgever voor dit onderzoek is de Stichting Natuurlijk Genieten (SNG). Deze stichting zet zich in voor natuurbeleving bij ouderen in de intramurale zorg, onder andere door het geven van cursussen voor activiteitenbegeleiders en vrijwilligers. De stichting wil daarom graag weten of de waarde van natuurbeleving bij ouderen wetenschappelijk onderbouwd kan worden. Daarnaast wil zij zicht krijgen op wat voor natuur- of groenactiviteiten er tot nog toe in Nederland georganiseerd zijn of worden. Het onderzoek is daarom ook opgedeeld in twee delen. Het eerste deel gaat in op de meerwaarde van natuurbeleving bij ouderen (75+ in de intramurale zorg). Of deze meerwaarde op een wetenschappelijke manier te onderbouwen is, is onderzocht met behulp van een bronnenonderzoek. Het tweede deel omvat een inventarisatie van de huidige initiatieven op het gebied van natuuractiviteiten in zorginstellingen. Deze inventarisatie is gemaakt op basis van de resultaten uit telefonische vraaggesprekken met activiteitenbegeleiders van veertig intramurale zorginstellingen (verzorgings- en verpleeghuizen), verspreid over Nederland. Uit de literatuurstudie komt naar voren dat oudere mensen over het algemeen gevoeliger zijn voor hun omgeving dan jongeren, en vaker te maken krijgen met eenzaamheid, depressie of dementie. Daarom hebben juist zij baat bij natuuractiviteiten, zoals een groenkamer, tuintherapie en / of contact met dieren. Het blijkt dat de positieve effecten van natuuractiviteiten op te delen zijn in zes categorieën: Herinneringen, vervulling sociale behoeften, gevoel van eigenwaarde, stimulering zintuigen, genezing en opdoen van kennis. Deze categorieën zijn gebruikt om de resultaten van de telefonische vraaggesprekken te structureren. Het blijkt dat 88% van de ondervraagde instellingen natuuractiviteiten organiseert. De meest voorkomende activiteiten zijn bloemschikken (95%), natuurfilms bekijken (70%), wandelen (68%) en seizoenstafels maken (60%). Door zulke activiteiten te rangschikken binnen de zes genoemde categorieën, valt op dat niet alle mogelijke positieve effecten van natuuractiviteiten benut worden. Zo worden er maar weinig activiteiten georganiseerd die vallen onder de categorieën 'Opdoen van kennis ' en 'Stimulering zintuigen'. Uit de gegevens die met het bronnenonderzoek en de telefonische vraaggesprekken verzameld zijn, wordt geconcludeerd dat natuuractiviteiten zeker belangrijke positieve effecten hebben op de deelnemende ouderen. Of natuuractiviteiten een meerwaarde hebben ten opzichte van andere activiteiten is echter sterk persoonsafhankelijk. Daarom wordt aan intramurale zorginstellingen aangeraden om zowel natuuractiviteiten als andersoortige activiteiten aan te bieden.