Stedelijke gebouwen van zorg (ILLUSTRATIONS)

Abstract

‘It is computed that twenty thousand souls are maintained in the different hospitals; which are either endowed or supported out of the public revenue; assisted by the contributions of the charitable; for which purpose men belonging to the hospitals, go twice a week to every house begging for alms’, aldus de Engelsman Harry Peckham over de sociale instellingen van Amsterdam in 1772. De armen-, zieken, wees- en bejaardenzorg in Amsterdam en andere steden in Holland en de Republiek hadden een goede reputatie in Europa. De voorzieningen waren door publieke, kerkelijke en particuliere initiatieven zeer gedifferentieerd en van een hoog niveau. In de stadsbeschrijvingen werd dan ook uitgebreid stilgestaan bij de verschillende instellingen, hun ouderdom en hun omvang. De stadsbesturen hadden na de Reformatie de verantwoordelijkheid voor de zorg overgenomen van de Katholieke kerken en kloosters en deze verder uitgebreid. Het beheer van deze ‘godshuizen’ was opgedragen aan aparte regentenbesturen en werd betaald uit eigen, afgescheiden vermogens. Deze inkomsten werden aangevuld met de opbrengsten uit collecten en andere publieke inkomsten. De stadsbesturen hielden vanwege de maatschappelijke en financiële belangen, al dan niet in samenwerking met het Protestantse kerkbestuur, nauwlettend toezicht. Een ander aspect dat door buitenlanders werd bewonderd – en dat hing nauw samen met de organisatie van de sociale zorg – was de wijze waarop de armen, wezen en ook criminelen door het verrichten van arbeid deels in hun eigen onderhoud moesten voorzien.