De grondexploitatie: Een kleine geschiedenis van een belangrijk begrip

Abstract

De grondexploitatie is een begrip in ruimtelijk Nederland. Zelfs zodanig dat velen ook al weten wat je bedoelt als je het acroniem ‘grex’ gebruikt. Het is de begroting voor het proces van bouw- en woonrijp maken, waarvan het financiële resultaat voor een belangrijk deel bepaalt of een gebiedsontwikkeling haalbaar is. Die grondexploitatie wordt in de regel gevolgd door een vastgoedontwikkelingsexploitatie en eventueel een vastgoedexploitatie (Vlek et al., 2011). Het begrip grondexploitatie is betrekkelijk Nederlands. In andere landen maken ze uiteraard ook financiële inschattingen, maar die zijn vaak anders van aard. In Engeland kennen ze bijvoorbeeld een meer geïntegreerde grond- en vastgoedontwikkelingsexploitatie (Morley, 2002). Het Nederlandse begrip laat zich dan ook wat onhandig vertalen in iets als ‘land servicing account’ (Needham, 2007). Het is dus een (contextspecifieke) ‘institutie’. Instituties kunnen soms aan transities in de weg staan. Zo staat ‘exploiteren’ van grond op gespannen voet met beleidsdoelen als ‘water en bodem sturend’ (Pelzer, Haasnoot & Buitelaar, 2023). De grondexploitatie lijkt als institutie sterk verankerd. Om de huidige ruimtelijke uitdagingen het hoofd te kunnen bieden, is het daarom nuttig om de grondexploitatie in historisch perspectief te plaatsen. De centrale vraag van dit artikel is dan ook: waar komt deze institutie vandaan en hoe is deze in de loop van de tijd veranderd (of constant gebleven)?