De realiteit van overleven: Inzichten uit vijftien levensverhalen over bestaansonzekerheid, gezondheid en de verzorgingsstaat

Abstract

Welvaart en gezondheid hangen onlosmakelijk met elkaar samen. Beleid om gezondheidsverschillen te verkleinen heeft zich lang gericht op individuele levensstijl, maar de laatste jaren neemt de aandacht voor de invloed van inkomenszekerheid, huisvesting, en de sociale en fysieke leefomgeving op gezondheid weer toe. In dit artikel staan we stil bij de relatie tussen bestaansonzekerheid, gezondheid én de manier waarop de overheid hieraan bijdraagt. De onderzoeksvraag wordt beantwoord door het analyseren van vijftien biografische interviews met mensen in bestaansonzekerheid in drie verschillende levensfasen: jong (18–30 jaar), midden (30–50 jaar), oud (50–70 jaar). De interviews geven een veelzijdig beeld van bestaansonzekerheid. De dynamiek die inherent is aan bestaansonzekerheid zorgt voor onduidelijke grenzen en onduidelijkheid in causale relaties, vooral waar het gezondheid betreft. Als gevolg van bestaansonzekerheid komen mensen in een ‘overlevingsmodus’ terecht. Hulp vanuit de overheid is vaak slecht toegankelijk vanuit de ervaring van de respondenten. Dit is zorgelijk, omdat juist de overlevingsmodus op de langere termijn meer risico’s op gezondheidsproblemen met zich meebrengt. De resultaten van ons onderzoek geven aanleiding tot drie bespiegelingen. Ten eerste is er de noodzaak om breder te denken over gezondheid en preventie. Daarnaast vergt de aanpak van gezondheidsachterstanden meer proactieve hulp. Tot slot moeten we meer onderscheid durven maken als het gaat om de hulp die wordt aangeboden.