Generieke causaliteitsonzekerheden bij het bewijzen van een oorzakelijk verband. Over de grensgebieden van causaliteit

Abstract

Deze bijdrage gaat over het bewijzen van het oorzakelijk verband in geval van generieke causaliteitsonzekerheid. Er is sprake van generieke causaliteitsonzekerheid wanneer onzeker is of de aansprakelijkheid scheppende gebeurtenis de ingetreden schade (überhaupt) heeft kunnen veroorzaken. Generieke causaliteitsonzekerheid is een wijdverbreid fenomeen. Voorbeelden vindt men in de context van AI-systemen, vaccins, 5G-straling, bromtonen bij windmolens, nanotechnologie, e-sigaretten en PFAS. In geval van generieke causaliteitsonzekerheid staat, in beginsel, het condicio sine qua non-verband (hierna: csqn-verband) steeds aan vestiging van aansprakelijkheid in de weg, ook wanneer de onrechtmatigheid is vastgesteld. Dat roept de in deze bijdrage te behandelen vraag op of versoepelingen op het csqnverbandvereiste, en de regels aangaande het bewijzen daarvan, kunnen worden geaccepteerd. Geconcludeerd wordt dat er niet (heel) veel ruimte is voor dergelijke versoepelingen. In sommige uitzonderingsgevallen komt de gelaedeerde een beroep op kansschade of proportionele aansprakelijkheid toe. Een succesvol beroep op (voor de laedens) meer ingrijpende versoepelingen, zoals de arbeidsrechtelijke omkeringsregel of een bewijsrisico-omkering, is om goede redenen uitgesloten. Onduidelijk is nog of een bepaalde (minimum) mate van zekerheid over generieke causaliteit vereist is voor toepassing van kansschade en/of proportionele aansprakelijkheid. Bij specifieke causaliteitsonzekerheid ligt die grens bij een ‘zeer kleine kans’. Het is, op grond van de bestaande rechtspraak, niet helder wanneer sprake is van een ‘zeer kleine kans’ bij generieke causaliteitsonzekerheid. Ofwel: de ondergrens in relatie tot generieke causaliteitsonzekerheid is onduidelijk. Ik meen dat proportionele aansprakelijkheid pas mogelijk moet zijn indien sprake is van een plausibel vermoeden van een generiek causaal verband. Ook bij kansschade zou deze ondergrens gehanteerd kunnen worden.