'Zo is het voor niemand leuk': Een vergelijkend casusonderzoek naar de sociale constructie van integriteit in het Nederlands voetbal

Abstract

Om voetbal eerlijk, geloofwaardig en plezierig te laten verlopen is integer handelen van alle betrokkenen een voorwaarde. Zo rekenen spelers op een scheidsrechter die onpartijdig is, clubs verwachten een eerlijk competitie verloop en toeschouwers nemen aan dat spelers zich maximaal inzetten om een wedstrijd te winnen. Het vertrouwen dat we als maatschappij hebben in spelers, scheidsrechters en voetbalorganisaties is niet alleen essentieel voor het plezier dat we aan voetbal beleven, maar ook voor het vervullen van de maatschappelijke belofte van voetbal. Tegelijkertijd is integriteit een complex thema: wat integriteit is en hoe je integer handelt is niet eenduidig. Daarbij lijkt er binnen de sport zelf een cultuur te zijn ontstaan met een heel eigen begrip van integriteit dat afwijkt van dat van veel andere publieke instituties met een dergelijke, omvangrijke maatschappelijke rol. Bovendien is het de vraag of de bestaande procedures om integriteit in het voetbal te waarborgen voldoende zijn verankerd in, en worden gesteund door, voetbalorganisaties. Tot op heden is weinig bekend over hoe betekenissen en gedragingen in relatie tot integriteit tot stand komen in en door sociale interacties tussen spelers, coaches, toeschouwers, besturen, sportbonden, belangenorganisaties en media. Om effectieve maatregelen te kunnen nemen die integriteit op een duurzame wijze kunnen waarborgen en bevorderen is het van groot belang om een goed beeld te hebben over hoe integriteit in de voetbalpraktijk begrepen wordt en vorm krijgt. Met ons onderzoek beogen we een bijdrage te leveren aan zowel het maatschappelijke als wetenschappelijke debat over integriteit in het voetbal. Daartoe hebben we twee voorvallen onderzocht, één in het amateur en één in het professionele voetbal, waarin de integriteit van scheidsrechters in het geding was. In beide gevallen is de integriteit van het spel onderwerp geweest van discussie, maar was niet op voorhand sprake van een eenduidige, onmiskenbare integriteitsschending. De twee voorvallen hebben we bestudeerd door interviews af te nemen met betrokkenen, zoals spelers, ouders van spelers, trainers, leiders, bestuurders, scheidsrechters, lijnrechters, journalisten, supporters en KNVB-medewerkers, én via een analyse van berichtgeving in de lokale en nationale media. Het onderzoek is gefinancierd door het focusgebied Sport & Society van de Universiteit Utrecht en uitgevoerd door een multidisciplinair onderzoeksteam bestaande uit bestuurs- en organisatiewetenschappers, mediawetenschappers en een ethicus.