De nieuwe groote vermeerderde zee-atlas ofte water-werelt, vertoonende alle de zee-kusten des aerdtrycks, seer dienstigh voor schippers, stuurlieden en lief-hebbers der groote zee-vaert.

Abstract

De Amsterdamse uitgever Hendrick Doncker gebruikte in zijn eerste zeeatlassen de wereldkaarten van andere uitgevers, zoals onder andere Frederick de Wit. In 1676 komt voor het eerst een wereldkaart met zijn eigen adres voor. Bepalend voor het wereldbeeld op deze kaart is de befaamde wereldkaart van Joan Blaeu uit 1648. Een aantal belangrijke wijzigingen ten opzichte van oudere kaarten betreft: 1. Het grote zuidland is geheel verwijderd. Bij Van Alphen was het nog met een enkele lijn aangegeven. 2. Noord-Amerika is opnieuw gekarteerd, waarbij de te brede voorstelling, die sinds Ortelius op alle kaarten voorkwam, verdween. Eén wijziging is een achteruitgang: Californië is als een eiland voorgesteld. Men vermoedt dat deze opvatting veroorzaakt is door een kaart van pater Antonio Ascension uit 1620. De pater gebruikte verslagen van de Spaanse schippers Juan de la Fuca (1592) en Martin d'Aguilar (1602). Eén van hen vermeldt een grote opening in de westkust van Amerika, de ander een grote binnenzee ten noorden van Kaap Mendocino. Het schip waarmee Ascensions kaart naar Spanje vervoerd werd, werd door de Nederlanders veroverd. Zo kwam de kaart in Amsterdam en werd daar gebruikt door de verschillende uitgevers. Tot ver in de 18de eeuw zien we kaarten en globes met de foutieve voorstelling van Californië. 3. Abel Jansz. Tasman heeft op zijn twee reizen een aanzienlijke uitbreiding van het wereldbeeld bewerkstelligd. Op zijn eerste reis (1642-43) ontdekte hij onder andere Van Diemensland en Nieuw-Zeeland (de westkust). Van Diemensland is in 1835 door de Engelsen Tasmania genoemd, de door Tasman gegeven naam leek te veel op 'Demon's Land', duivelsland! Bijzonder merkwaardig is dat op Hendrick Donckers wereldkaart deze ontdekkingen niet zijn ingetekend, terwijl die van Tasmans tweede reis (1644) wél voorkomen. De ontdekkingen van die tweede reis omvatten onder meer de kartering van de kusten van de Golf van Carpentaria in Noord-Australië.