[Sterrenbeeldenkaart in twee halfronden]

Abstract

Op deze Turkse sterrenkaart, die deel uitmaakt van de geografische atlas die Ibrãhîm Müteferrika (ca. 1672-1745) in 1732 uitgaf, staan de klassieke sterrenbeelden afgebeeld zoals beschreven in de 'Almagest' van Claudius Ptolemaeus (ca. 150 na Christus) met enkele van de nieuwere sterrenbeelden die Petrus Plancius aan het einde van de 16de eeuw introduceerde. Links is het noordelijk halfrond afgebeeld en rechts het zuidelijk halfrond, beide kaarten zijn gecentreerd op de polen van de ecliptica. De afgebeelde sterrenbeelden zijn gespiegeld ten opzichte van hun stand aan de sterrenhemel, ze zijn dus afgebeeld zoals zij op een hemelglobe staan. Bij zo'n voorstelling is het gebruikelijk om de menselijke figuren met hun rugzijde af te beelden maar deze conventie is niet overal gevolgd. De volgende noordelijke sterrenbeelden zijn herkenbaar: de Grote Beer, de Draak, Cepheus, de Ossenhoeder, de Noordelijke Kroon, Hercules, de Lier, de Zwaan, Kassiopeia, Perseus (met de Hoofd van Medusa), de Voerman, de Slangendrager, de Slang, de Adelaar, de Dolfijn, het Veulen, Pegasus, Andromeda en de (noordelijke) Driehoek. Deze worden gevolgd door de dierenriem-sterrenbeelden: de Ram, de Stier, de Tweelingen, de Kreeft, de Leeuw (met het Hoofdhaar van Berenice), de Maagd, de Weegschaal, de Schorpioen, de Boogschutter, de Steenbok, de Waterman en de Vissen. De afgebeelde zuidelijke sterrenbeelden zijn: de Zeemonster, Orion, Eridans, de Haas, de Grote Hond, het Schip Argo, de Waterslang, de Beker, de Raaf, de Kentaur, de Wolf, het Altaar, de Zuidelijke Kroon en de Zuidelijke Vis. Ook afgebeeld zijn enkele van de zuidelijke sterrenbeelden, die Petrus Plancius in 1589 en 1598 invoerde: de Zuidelijke Driehoek, de Kameleon, de Goudvis, de Pauw en de Feniks. De nogal ‘blote’ afbeelding van een deel van de menselijke figuren en de voorstelling van het Schip Argo als een Oost-Indiëvaarder is kenmerkend voor Hollandse sterrenkaarten uit de 17de eeuw. Om de sterrenkaarten heen zijn nog enkele sterrenkundige instrumenten afgebeeld, zoals een grafometer, een kwadrant, een octant en een astronomische sextant. Deze zijn allemaal gekopieerd van een kaart van de noordelijke sterrenhemel van de Neurenbergse sterrenkundige Johann Gabriel Doppelmayr. Ook de voorstelling van een Europese sterrenwacht (die van Kassel) onder sterrenkaarten is gekopieerd van een sterrenkaart van Doppelmayr (zie elders in de collectie 400 Jaar sterrenkijker).