Verre doelen, onmiddellijke frustraties: zelfregulatieprocessen in gezondheidsgedrag

Abstract

Wat mensen doen en laten in het perspectief van wat ze belangrijk vinden is een thema dat in psychologische termen wordt aangeduid met zelfregulatie – een begrip dat het hele scala aan gedragingen omvat dat te maken heeft met de manier waarop mensen doelen formuleren, de strategieën die ze toepassen om die doelen te realiseren en vooral de wijze waarop ze omgaan met de frustraties en tegenslagen die onvermijdelijk zijn wanneer je probeert een ambitieus voornemen te realiseren (Mischel, Cantor & Feldman, 1996). Ervan uitgaande dat 95% van ons gedrag gereguleerd wordt door automatische of onbewuste processen (Bargh & Chartrand, 1999) heeft zelfregulatie betrekking op die 5% van het gedrag waarbij het zelf, wat dat dan ook precies moge zijn, bewuste controle uitoefent. En het is die 5% van ons gedrag dat bepaalt welke doelen we nastreven en of we erin slagen om die doelen te verwezenlijken (Baumeister, Bratslavsky, Muraven & Tice, 1998). Zelfregulatie is geen benadering die voorbehouden is aan gezondheidsgedrag, maar wel een die uitstekend geschikt is om het ingewikkelde proces te beschrijven dat we hiervoor summier hebben aangeduid als de moeilijkheden die gepaard gaan met het in praktijk brengen van iets dat je belangrijk vindt. Omdat zelfregulatie, zoals gezegd, gaat over investeringen waarvan de opbrengst op lange termijn onzeker is, is het een meer geschikte benadering dan populaire modellen als de Theorie van Gepland Gedrag (Ajzen, 1991) die gezondheidsgedrag louter beschouwen als het uitvoeren van je voornemen en maar weinig aandacht besteden aan het idee dat zoiets inspanning kost (Fishbein, Hennessy, Yzer & Douglas, 2003). Op dat bijzondere aspect van zelfregulatietheorieën, het idee dat inspanning vereist is om frustraties het hoofd te bieden, kom ik later uitgebreid terug. Eerst wil ik met u aan de hand van de twee andere centrale elementen van zelfregulatie de relevantie van deze benadering voor gezondheidsgedrag laten zien. Het eerste element is de wijze waarop mensen gezondheidsdoelen formuleren, het tweede is de wijze waarop ze strategieën bedenken om die doelen te realiseren.