Denken én doen: over het belang van vroegtijdige onderkenning van lichte cognitieve en/of motorische beperkingen bij kinderen

Abstract

Vroegkinderlijke ontwikkeling is beïnvloedbaar Naast kinderen die ernstig gehandicapt zijn, zijn er ook kinderen die een lichte beperking ervaren in hun cognitief en/of motorisch functioneren. Bijvoorbeeld, het kind dat op de leeftijd van 7 jaar nog de motorische coördinatie mist om zelfstandig te schommelen, zo lang over het strikken van zijn veters doet dat hij steeds het begin van de gymnastiekles mist, altijd door de leerkracht geholpen moet worden om een knutselwerkje af te maken, en de eerste beginselen van het schrijven maar niet onder de knie krijgt. De beperkingen die deze kinderen ervaren raken het kind zelf, het gezin waarin het opgroeit en de onderwijssituatie waarin het zich bevindt. Er van uitgaande dat de vroegkinderlijke ontwikkeling beïnvloedbaar is, is het belangrijk actie te ondernemen zodra ouders of anderen signaleren dat een kind in zijn ontwikkeling stagneert.

Kenmerken Twee kenmerken van kinderen met lichte cognitieve en/of motorische beperkingen vallen op. Ten eerste: makkelijke taken gaan goed, maar naarmate het moeilijker wordt komen beperkingen aan het licht. Ten tweede: het is eerder regel dan uitzondering dat kinderen met lichte beperkingen op meer dan één domein problemen ervaren, de zogenaamde co-morbiditeit.

Belemmeringen en kansen Er zijn een aantal belemmeringen in de vroegtijdige onderkenning van de problemen die deze kinderen ervaren. Zo lijkt het, bijvoorbeeld, lastig om overeenstemming te bereiken over het grote ‘grijze’ middengebied van problematisch gedrag dat kan leiden tot een lichte beperking in functioneren. Dit kan er toe leiden dat de noodzakelijke inzet van mensen en middelen ter ondersteuning van het kind ten onrechte wordt vertraagd of zelfs uitblijft. Er liggen ook een aantal kansen om kinderen met lichte cognitieve en/of motorische beperkingen tijdig te identificeren, en op een zodanig manier hun problematiek te schetsen dat gerichte interventie ingezet kan worden. Bijvoorbeeld, om activiteiten in het dagelijkse leven succesvol uit te voeren heeft het kind een aantal capaciteiten nodig die vanuit de neuropsychologie geduid zijn als executieve functies.

Onderzoek Het bestuderen van deze functies lijkt een goed startpunt zijn voor onderzoek naar de voorlopers van lichte cognitieve en/of motorische beperkingen bij kinderen. Er wordt verwacht dat in de toekomst ouders samen met individuele hulpverleners een synergie vormen die hiaten in de zorgverlening identificeren om zo gewenste veranderingen in de zorgverlening teweeg brengen.

‘Denken en doen’ De Vlaamse priester en dichter Guido Gezelle schreef ooit: “Denk voordat ge doende zijt en doende denk dan nog !”. Met andere woorden, om succesvol te zijn in het dagelijks functioneren dienen denken én doen met elkaar verbonden dienen te zijn. In de toekomst zal ik trachten vanuit deze visie dat onderdeel van de orthopedagogiek dat zich richt op kinderen met een lichte beperking te verdiepen en uit te bouwen en daarmee bij te dragen aan een beter functioneren van deze kinderen in hun dagelijks bestaan.