Kan een christen twee heren dienen? : de omgang met Ovidius in de Latijnse Middeleeuwen

Abstract

Mijn afscheidrede gaat over een tijdloze problematiek: de integratie. In de westerse heidense Romeinse maatschappij ontstaan in de eerste eeuwen na Chr. christelijke gemeenschappen. Aanvankelijk bestaan deze vooral uit tot het christelijke geloof bekeerde joden en Grieks-sprekende allochtonen, maar later tellen ze hoofdzakelijk “echte Romeinen”. Deze christenen worstelen met het probleem hoe ze zich moeten opstellen tegenover de Romeinse heidenen om zich heen: moeten de christenen zich isoleren en zich zo beschermen tegen de heidense zondige wereld en cultuur om hen heen? Of moeten ze water bij de wijn doen? Maar hoeveel dan? Ze worstelen dus met de vraag of zij moeten integreren en, zo ja, in hoeverre zij van hun heidense literaire erfgoed gebruik mogen maken.

Integreren doe je het best via het onderwijs. Maar juist daar wringt de schoen van de christenen. Als zij onderwijs willen, moeten ze naar heidense scholen, waar alleen klassieke heidense auteurs zoals Vergilius en Horatius gelezen worden. Christelijk onderwijs bestond aanvankelijk niet. Aan de hand van de omgang van de christenen met de heidense Latijnse klassieke dichter Ovidius wil ik nu het intellectuele spagaat laten zien, waarin de christenen zichzelf manoeuvreren. Welke oplossingen “verzinnen” zij om uit dat spagaat te geraken? Hoe en van wie denken de christenen de vrijheid te krijgen om hun heidense literaire erfgoed binnenboord te halen en te houden?