Fasciculus temporum (Dutch)

Abstract

De tekst van deze incunabel, de 'Fasciculus temporum', is geschreven door Werner Rolevinck (1425-1502). Hij was een kartuizer monnik, die publiceerde op het terrein van de kerkgeschiedenis en exegetische kunst. In het kartuizer klooster St. Barbara in Keulen bracht hij meer dan vijftig geschriften voort, waaronder preken, geschiedkundige werken en Bijbelverklaringen. De 'Fasciculus temporum' uit de jaren zeventig van de 15de eeuw behoort tot zijn belangrijkste werken. Hierin beschrijft Rolevinck de algemene wereldgeschiedenis in een overzichtelijke vorm. Vanzelfsprekend spelen religieuze opvattingen en inzichten een belangrijke rol in zijn wereldgeschiedenis, die dan ook begint met Gods schepping van de wereld. De tekst is verluchtigd met veel fraaie illustraties in houtsnede. Zo zijn onder meer de ark van Noach, de stad Nineve, de Ark des Verbonds, de tabernakel en vele Bijbelse genealogieën verbeeld. Maar ook ‘profane’ zaken en steden zijn vereeuwigd, zoals Rome, Constantinopel en Londen en overzichten van de koninklijke geslachten van bijvoorbeeld Frankrijk en Engeland. Ook een uitgebreide kroniek van de stad Utrecht ontbreekt niet. De 'Fasciculus temporum' is zo een synthese tussen de religieuze en wereldlijke geschiedenis, een vorm die in de tijd van het humanisme vaker gebezigd werd. De nadruk ligt echter op de non-profane historie, niet verwonderlijk gezien Rolevincks achtergrond. Als bronnen voor zijn tekst gebruikte hij het 'Chronicon Pontificum et Imperatorum' van Martin von Troppau, het 'Speculum historiale' van Vincent van Beauvais en het anonieme 'Rudimentum noviciorum'. De 'Fasciculus temporum' bleek bijzonder populair en werd ook in diverse talen vertaald: er zijn rond de vijftig edities van bekend, met een totale oplage van zo’n 100.000 exemplaren! Het hier gepresenteerde Utrechtse exemplaar (THO: RAR 11-27 qu) is mooi ingekleurd. De incunabel is een Nederlandse vertaling, in 1480 gedrukt en uitgegeven door de Utrechter Johann Veldener. Het gedigitaliseerde werk bevat nog aardige sporen van enkele voormalige eigenaren. Op het voorste schutblad staat namelijk geschreven: ‘Dit overoud en zeer zeldzaam origineel-werk; gedrukt ao. 1480, geschonken aan mijn neef! den kunstlievende heere Arnoud de Langen, op den 27 october 1785 te Amsterdam Jacobs Cornelisz Ploos van Amstel’. De incunabel belandde op den duur in de bibliotheek van het minderbroederklooster in Weert, waarna het in 1971 door de Universiteitsbibliotheek Utrecht verworven werd.