De viris illustribus.

Abstract

De kerkvader Hiëronymus Stridonensis (Hiëronymus van Stridon, ca. 349-420) is verantwoordelijk geweest voor de tekst van de hier gedigitaliseerde incunabel 'De viris illustribus'. Door dit werk geniet Hiëronymus zijn grootste bekendheid. In 'De viris illustribus' (‘Over illustere mannen’) portretteerde hij 135 auteurs, die hun faam of bekendheid voornamelijk dankten aan hun positie binnen de christelijke kerkgeschiedenis. Hij schreef dit werk in het Latijn en voltooide het in Bethlehem in 392/393, waar hij de laatste drie decennia van zijn leven als kluizenaar verbleef. Het gaat in 'De viris illustribus' voornamelijk om christelijke schrijvers, ofschoon ook sommige pre-christelijke en joodse schrijvers aan de orde komen. Het is daarmee de oudste christelijke literatuurgeschiedenis, even afgezien van de kerkgeschiedenis. Het boek begint met een korte proloog, waarna een index volgt met de beroemde personen, die vervolgens allemaal in een korte biografie worden behandeld. Te denken valt bijvoorbeeld aan Simon Petrus, Mattheüs, Barnabas, Judas, maar ook Apollonius, Maximus en Pamphilus figurereren in 'De viris illustribus'. En Hiëronymus vergeet ook zichzelf niet in de allerlaatste paragraaf, met een relatief uitvoerige beschrijving! In de biografieën is telkens speciale aandacht ingeruimd voor de schrijverscarrière, waarmee Hiëronymus haast verontschuldigend wilde aantonen dat de kerk geleerde mensen voortbracht. Andersdenkenden werden op die manier gewezen op hun vele voorname christelijke tegenpolen. Hiëronymus is ook bekend geworden door de Vulgaat, een Bijbelvertaling in alledaags Latijn die hij tussen 390 en 405 vervaardigde. Deze op hoofdzakelijk Hebreeuwse bronnen gebaseerde vertaling werd tijdens het Concilie van Trente (1545-1563) als enige tekst voor de katholieke kerk gezaghebbend verklaard. In wetenschappelijk opzicht is Hiëronymus belangrijk geweest, omdat hij Griekse en joodse kennis distribueerde in het christelijke westen. Het Utrechtse exemplaar van deze incunabel (MAG: F fol 3081 (Rariora)) vormt een convoluut met Paul Wanns 'Quadragesimale', dat in 1508 in Hagenau van de pers kwam (MAG: F fol 3082 (Rariora)).