Preventie van problematisch genotmiddelengebruik onder jongeren in risicosettingen: Een systematische literatuurstudie naar de effectiviteit van interventies in justitiële jeugdinrichtingen, residentiële jeugdzorg en speciaal onderwijs en het aanbod van interventies in Nederland

Abstract

Het gebruik van tabak, alcohol, cannabis en harddrugs onder Nederlandse adolescenten wordt al jarenlang onderzocht in verschillende grote landelijke studies onder scholieren in het regulier onderwijs. Recentelijk is het middelengebruik ook nagegaan in groepen die (deels) buiten deze studies vallen, namelijk: jongeren in een justitiële jeugdinrichting (JJI), in de niet-justitiële residentiële jeugdzorg (RJZ) en in het voorgezet speciaal onderwijs voor jongeren met gedragsproblemen (REC-4 scholen). Uit dit onderzoek bleek dat middelengebruik onder deze groepen jongeren veel vaker voorkomt dan onder jongeren in het regulier middelbaar onderwijs. Naast dit hoge middelengebruik komen bij deze groepen jongeren ook vaker dan in de algemene populatie internaliserende en externaliserende problemen voor, vertonen zij meer delinquent gedrag en hebben zij vaker een diagnose zoals ADHD, PTSS en depressie. Met name jongeren in de jeugdzorg en pleegzorg hebben vaker te maken gehad met gezinsproblematiek als verwaarlozing en misbruik. Ouders van deze kinderen hebben vaker dan in de gewone populatie een psychiatrische aandoening, een middelenverslaving of beiden. Bovendien beïnvloeden jongeren in deze settingen elkaar mogelijk in hun risicogedrag. Door deze bundeling van risicofactoren, dat wil zeggen het middelengebruik van jongeren, gedrag- en/of emotionele problemen, psychiatrische problematiek, deviante ‘peers’ en gezinsproblematiek, hebben jongeren in de genoemde settingen een verhoogd risico op problematisch middelengebruik, waaronder misbruik en afhankelijkheid.