Zeeland en de kennissamenleving: een vroegmodern perspectief

Abstract

Vandaag aanvaard ik met mijn oratie formeel mijn benoeming als bijzonder hoogleraar door het Familie Fonds Hurgronje met als leeropdracht de “Geschiedenis van Zeeland in de Wereld”. In de komende minuten wil ik u graag deelgenoot maken van mijn interpretatie van deze opdracht en de hoofdlijnen van het onderwijs- en onderzoeksprogramma dat ik daaruit afleid. De pijlers van dat programma zijn samen te vatten in de volgende vraag: wat is de rol van kennis in de opkomst van Zeeland als een vroegmoderne samenleving. Ik zal hierna proberen uit te leggen op welke manier ik die vraag wil beantwoorden en waarom ik het nodig vind om een postmodern begrip als de kennissamenleving te gebruiken om onderzoek te doen naar de vroegmoderne wereld, met Zeeland als belangrijke casus. Ik ga er daarbij vanuit dat de geschiedenis van Zeeland een imperialistische geschiedenis is, waarbij ik imperialisme opvat als het streven naar macht en rijkdom van een politieke gemeenschap die is begrensd in ruimte, tijd, demografische omvang en kracht maar die grenzen probeert te overstijgen. Mijn onderzoek naar dat streven en de gevolgen ervan richt zich vooral op de relatie tussen lokale kennis, de vorming van transregionale kennisculturen en het ontwikkelen van een actieve politieke gemeenschap die Zeeland genoemd wordt. De geschiedenis van Zeeland is voor mij niet de geschiedenis van het Schelde-estuarium maar van een begrensde gemeenschap van mensen en hun op de wereld gerichte politieke streven. Het is dankzij zulk streven dat Zeeland eerst vorm werd gegeven en uiteindelijk zelf een wereldmacht werd.