Motiveringen van de Rechtbank Utrecht: Een onderzoek naar de tekstkenmerken en publieken van rechterlijke motiveringen

Abstract

Een eerste functie van motiveringen van rechterlijke uitspraken is om de beslissing van de rechter te legitimeren. In Netherland ervaren rechters en gerechten een kloof tussen de rechtspraak en het algmeen publiek. Leken lijken weinig te begrijpen van het werk van de rechtspraak. Een belangrijke vraag is daarom: voor wie schrijven rechters hun uitspraken? Deze studie veronderstelt dat de verschillende beoogde publieken van uitspraken (partijen,advocaten, rechters, het algemeen publiek kan worden afgeleid van de karakteristrieken van motiveringsteksten: tekstt complexiteit, juridische intensiteit en morele overwegingen. Het doel van deze studie is om verschillen in tekstkenmerken te verklaren aan de hand van verschillen tussen rechtsgebieden en tussen zaakskenmerken. We hebben de kenmerken van 992 zaken van 2009-2010 van de (destijds) rechtbank Utrecht gecodeerd en geanalyseerd. De uitkomsten zijn dat conflictkenmerken van zaken en de wijze van d e afdoening van zaken veel belangrijkere voorspellers zijn van tekst kenmerken dan rechtsgebied (handel, bestuurs, straf, familie, kanton-civiel). Motiveringsteksten lijken vooral geschreven voor professionele juristen, terwijl vooral in zaken met mediabelangstelling morele overwegingen voorkomen. Daarmee lijkt dan het algemeen publiek te worden bediend. Deze resultaten worden ondersteund door 29 interviews met rechters en gerechtssecretarissen.