Omgang met lepra in ‘de West’ in de negentiende eeuw. Tegendraadse maar betekenisvolle geluiden vanuit Suriname

Abstract

Aan de hand van de ontwikkeling en invloed van een zogenaamd ‘West-Indisch lepra-conta- gionisme’ zullen wij in dit artikel laten zien dat de vertaalslag van medisch-wetenschappelijke noties en concepten naar beleid en voorschriften (mede) bepaald wordt door andere dan medisch inhoudelijke factoren. Volgens de Amerikaanse historicus Baldwin bestaat er een correlatie tussen profylactische strategieën, politiek en ideologie. Maar hij laat ook zien dat het niet om de tegenstelling tussen een conservatieve en/of autoritaire neiging tot interventie en een liberale neiging tot laissez-faire gaat. Sterker nog: onder de vlag van het hygiënisme pro- pageerden liberalen juist publieke gezondheidsmaatregelen waartegen conservatieven vaak in het geweer kwamen. Het draait bij de ontwikkeling en keuze voor interventies veel meer om verschillende soorten van afwegingen tussen individuele en collectieve belangen, ver- antwoordelijkheden en rechten in diverse landen. Het is de vraag of het West-Indische leprabestrijdingsysteem gefaciliteerd werd door de politieke en ideologische bestuursstructuur van de slavensamenleving aldaar. De koloniën in de West hadden een autoritaire bestuursstructuur, die zich weinig gelegen liet aan de rechten van met name de niet-blanke bewoners. Maar was dit een voldoende voorwaarde voor het gevolgde traject van een profy- lactische strategie? En bestaat er een relatie tussen de aanscherping van het bestrijdingsbeleid en een verharding van de medische opvattingen over lepra als besmettelijke ziekte in West- Indië? In dit artikel zullen we de historische ontwikkeling van de wetgeving betreffende de bestrijding van besmettelijke ziekten, in het bijzonder lepra, koppelen aan de ontwikkeling van een medisch-wetenschappelijk West-Indisch lepracontagionisme. We zullen laten zien hoe bepaalde kennis en beleid betreffende lepra gedijden binnen een specifieke lokale context – Suriname met zijn quarantainebeleid – zonder invloed te hebben op de ontwikkelingen in andere gekoloniseerde delen van het Nederlands imperium, met name Oost-Indië. Maar wij zullen ook laten zien dat er wat betreft de ontwikkeling van kennis over lepra wel degelijk invloed was vanuit de in politiek-economische en wetenschappelijke zin gemarginaliseerde West-Indische kolonie op het moederland, zij het niet zonder slag of stoot.