Niew en seer nawkeurig corecte plan van Gibraltar met alle syne fortificatiens en verbeteringe en de nuttigheeden van dien plaats

Abstract

Een merkwaardige stijl kan deze kaart van Gibraltar zeker niet ontzegd worden. Het schiereiland zelf is namelijk driedimensionaal – in ‘vogelvlucht’ – weergegeven, terwijl het stedelijke gedeelte in een plat vlak wordt afgebeeld. Een mengeling van een wat ouderwetse en moderne vorm van cartografie dus.

Het is een echte nieuwskaart met een verklarende tekst, hoewel de berichtgeving gaat over een gebeurtenis die al twee decennia eerder had plaatsgevonden. De kaart werd in 1727 uitgegeven door de Amsterdamse gebroeders De Leth, getuige een advertentie in de Amsterdamsche Courant, d.d. 4 februari 1727: '[...] by And. de Leth [...] zal in een dag of twee uytkomen, een Nieuwe en zeer naeuwkeurige corecte Plan van Gibralter, met alle zyn Fortressen, Verbeeteringen, en Vastigheden van dezelve plaets, opgedragen aan den Wel. Ed. Lord Portmore, na 't Engelsch Origineel in 't koper gebragt [...]'. De kaart is dus gekopieerd naar een Engels prototype, waarover de firma De Leth kennelijk de beschikking had.

Gibraltar ligt zeer strategisch bij de ingang van de Middellandse Zee. Tijdens de Spaanse Successieoorlog (1702-1713) was het de geallieerden er alles aan gelegen om dit schiereiland in te nemen. In augustus 1704 lukte het een Engels-Nederlandse troepenmacht om Gibraltar op Spanje te veroveren. Bij de Vrede van Utrecht in 1713 kwam het stuk land definitief in handen van Engeland en ontwikkelde de stad zich tot een belangrijke marinebasis voor de Royal Navy.

Deze kaart biedt een treffend beeld van het vroeg-18de-eeuwse Gibraltar, ‘met alle syne fortificatiens en verbeteringe en de nuttigheeden van dien plaats’. Daaronder zijn nog drie bijkaarten opgenomen van de Baai van Porto Bello, van de wijdere omgeving van Gibraltar en van de directe contreien van Cartagena. De tekst verwijst naar de gebeurtenissen in 1704, toen de Nederlanders en Engelsen het schiereiland in bezit wisten te krijgen. Spanje heeft echter altijd aanspraak gemaakt op het gebied en vanaf 1713 diverse vergeefse pogingen gedaan om Gibraltar opnieuw binnen het koninkrijk te krijgen. Zo ook in de eerste helft van 1727, toen de stad vijf maanden lang door Spaanse troepen belegerd werd. Hoewel de tekst bij deze kaart de gebeurtenissen van 1704 beschrijft, kan de publicatie zeker niet los worden gezien van de verwikkelingen in 1727.