Kaart van de stad Utrecht en een zyde van de revier de Leck: met de batteryen retranchementen die door de burgers van Utrecht op orders van den Hr. Rhyn grave Von Salm buiten de stad en omleggende plaatsen in den jaare 1787 zyn opgeworpen

Abstract

Tijdens het bewind van stadhouder Willem V (1751-1795) ontstond buiten de provincie Holland een democratische beweging, die zich tegen het bewind van Oranje keerde. Van ongeveer 1782 tot 1787 heeft dit democratische patriottisme zich in een deel van de Republiek kunnen vestigen, zij vormden daar een eigen leger. In juni 1787 werd de Duitse avonturier Frederik Rijngraaf van Salm door de patriotten aan het hoofd van het leger te Utrecht gesteld.

Utrecht was destijds een heus bolwerk van patriotten. Ten einde zijn macht te herstellen, omsingelde stadhouder Willem V in mei 1787 de Domstad. In een poging om de strategisch belangrijke Leksluis te heroveren komt het tussen Vreeswijk en Jutphaas tot een treffen met een klein patriots leger van 250 man. Dit legertje boekt een glansrijke overwinning. Echt lang konden de patriotten echter niet genieten van hun victorie. Door Pruisische interventie werden zij in september 1787 namelijk verslagen. De rijngraaf van Salm vluchtte naar Jever.

Deze in 1789 uitgegeven kaart laat zien welke maatregelen de rijngraaf van Salm getroffen had om Utrecht te verdedigen, zoals het opwerpen van schansen en het onder water zetten van het land rondom de stad. De kaart laat verder duidelijk zien hoe de omgeving van Utrecht er aan het eind van de 18de eeuw uitzag. Grondgebruik, wegen, landhuizen en dergelijke zijn alle in de kaart getekend. De zeer mooie inkleuring – vooral de marmering van de teksten is bijzonder – verhoogt de duidelijkheid.