Abstract
Deze keurig gegraveerde en meetkundig betrouwbare kaart is vervaardigd naar aanleiding van de schermutselingen rond Amsterdam tussen de Hollandse patriotten en de Pruissische interventiemacht onder leiding van de hertog Karel Willem Ferdinand van Brunswijk.
Tegen het einde van de 18de eeuw ontstond onder gemotiveerde Nederlandse burgers een democratiseringsbeweging. Deze ‘patriotten’ waren
... read more
fel gekant tegen het absolutistische bewind van stadhouder Willem V. Zij wilden gekozen volksvertegenwoordigers, die – ook religieus gezien – een afspiegeling van de bevolking vormden. Daarnaast waren de patriotten voorvechters van vrijheid van vergadering en van meningsuiting. Op 9 mei 1787 kwam het in Utrecht tot een treffen tussen patriotten en stadhoudergezinde troepen, waarbij een klein aantal slachtoffers viel. Om verdere escalatie te voorkomen, vertrok prinses Wilhelmina, de vrouw van Willem V, van Nijmegen naar Den Haag om te bemiddelen. Zij werd echter in de buurt van Gouda tegengehouden door patriotten. Daarop riep zij haar broer Frederik Willem II, koning van Pruisen, te hulp. Hij bracht een groot leger op de been, dat in september 1787 de grens met de Republiek overschreed. De patriotten trokken zich in diverse steden terug, waaronder Amsterdam. Rond de stad werden talrijke verdedigingswerken opgetrokken en ook vonden er inundaties plaats. Het mocht allemaal niet baten: op 10 oktober viel de stad in Pruisische handen.
De hier getoonde kaart is van Duitse makelij en maakt er ook geen geheim welke partij in de strijd de favoriet van de auteur is. Het document is namelijk opgedragen aan de hertog van Brunswijk: ‘dediee a Son Altesse Serenissime monseigneur Charles Guillaume Ferdinand Duc regnant de Brunswick & Lunebourg’. Bij de kaart hoort ook een bijlage, getiteld: ‘Korte beschryving van alle verschantsingen die tegen het einde der maand September 1787 in den omtrek der vermaarde stadt Amsterdam aangelegt zyn en de attaques der Kon. Pr. trouppes op 1 den eersten October onder bevel van [...] den Hartog van Bronswyck benevens de gemaakte inondatien volgens de hiervan gemaakte nauwkeurige kaart’. Hieruit blijkt onder meer dat de auteur zich hier en daar wat schaalaanpassingen heeft veroorloofd: ‘De uitgestrektheid van het terrein en de smalle dijken waarvan in Holland zelfs de breedste niet meer dan 20 voet bedraagt en waarop al deze gevechten werden gevoerd maakten het noodzakelijk de wegen over de dijken iets breder te tekenen dan de maatstaf voor deze kaart met zich brengt, omdat het anders niet mogelijk zou zijn geweest de verschansingen goed te tekenen’. Met een gele kleur zijn verder alle Amsterdamse batterijen, schansen en toegangen aangeduid. Niet gemerkt met een kleur, maar met een donkere arcering zijn de diverse inundaties te ontwaren.
Zie voor een uitgebreide toelichting op deze kaart: http://doccentrum.stelling-amsterdam.nl/publicaties/documenten/patriotten1787/patriotten_1787.pdf
show less
