Plan van de Ommer Schans

Abstract

Deze eenvoudig ogende plattegrond in handschrift toont de Overijsselse Ommerschans rond het midden van de 18de eeuw. Het betreft een vrij klein verdedigingswerk, dat niettemin een tamelijk bewogen geschiedenis kent.

Oorspronkelijk behoorde de schans tot een linie, waarvan ook de vestingen van Coevorden, Bourtange en Bellingwolde deel uitmaakten. De Ommerschans werd omstreeks 1625 aangelegd, ter verdediging van de weg tussen Ommen en Zuidwolde. Deze weg was namelijk een belangrijke doorgaande route door het verder ontoegankelijke veen. De schans moest daarmee het noorden behoeden voor met name Spaanse aanvallen vanuit het zuiden. Ofschoon het verdedigingswerk rond 1670 werd verbeterd, viel de schans in het rampjaar 1672 zonder enige schermutseling in handen van Bernhard van Galen, de bisschop van Münster.

Vanaf het derde kwart van de 17de eeuw verloor de Ommerschans aan militaire betekenis. In 1715 kwam het zelfs tot een ontruiming van de fortificatie, maar in 1740 kreeg zij wederom een militaire functie. De schans werd vergroot en voorzien van vier bastions en evenzoveel ravelijnen. Ook groef men een dubbele gracht. De hier getoonde plattegrond toont de verbeteringen – bastions, ravelijnen en dubbele gracht - die in 1744 aangebracht zijn. De maker van de plattegrond is niet bekend; waarschijnlijk gaat het om een militaire ingenieur.

Na de ingrijpende verbeteringen in het midden van de 18de eeuw groeide de Ommerschans uit tot een grote munitieopslagplaats, 's Lands Magazijnen. Erg lang zou dit niet duren; vanaf circa 1800 was het weer gedaan met de militaire betekenis. De Maatschappij van Weldadigheid, die in 1819 het terrein in bruikleen kreeg, maakte er een bedelaarskolonie van die berucht zou worden vanwege de vele wantoestanden. Nadat de kolonie in 1890 werd opgeheven, kwam het grondgebied in handen van het in Balkbrug gelegen opvoedingsgesticht Veldzicht. Tegenwoordig staat op de plaats van dit gesticht de gelijknamige tbs-kliniek. Van de oorspronkelijke Ommerschans is weinig meer overgebleven dan een deel van de omgrachting.