Plan der nieuwe werken voor Groningen

Abstract

Deze grootschalige manuscriptkaart toont drie lunetten van de voormalige verdedigingslinie tussen de stad Groningen en het plaatsje Helpman of Helpen. Met de aanleg van de gracht voor deze zogeheten Helperlinie of Linie van Helpman werd begonnen in 1695. De verdedigingszone moest de stad Groningen beschermen tegen aanvallen vanuit het zuiden, via de Hondsrug. Vanaf deze positie had Bernhard von Galen, de bisschop van Münster, in 1672 immers beschietingen op de stad gedaan.

Het uiteindelijke ontwerp van de Linie van Helpman stamde uit de jaren 1698-1700 en was van de hand van Menno van Coehoorn (1641-1704). De linie bestond uit enkele lunetten en redoutes, die met elkaar verbonden waren door lage en dikke aarden wallen (‘getenailleerde redans’). Het geheel raakte in de eerste helft van de 18de eeuw in verval. Toen vanaf 1786 de spanningen in Europa weer toenamen, werd echter besloten tot herstel en verbetering. In het derde kwart van de 19de eeuw – toen de linie geen militaire functie meer had – werd begonnen met het slechten van de verdedigingswerken.

Mogelijk is deze kaart uit ca. 1800 gekopieerd naar een ouder origineel of was hij bedoeld als oefening in het landmeten. Ook niet ondenkbaar is dat de kaart een rol heeft gespeeld bij de herstel- en verbeteringswerkzaamheden aan het einde van de 18de eeuw. De kaart wordt toegeschreven aan H.J. Weits op basis van naamsvermelding op keerzijde van een vergelijkbare manuscriptkaart (Kaart: Moll 645). Weits was actief in het landmeten rond 1800.