De belegering en opbreeking der bisschoppen van Ceulen en Munster voor de stad Groningen ... 1672

Abstract

Met deze manuscriptkaart is iets bijzonders aan de hand: het betreft namelijk een rond 1800 getekende kopie van een kaart uit circa 1750, die op zijn beurt weer de situatie van 1672 weergeeft. De gekopieerde historische kaart toont het beleg van Groningen door de bisschop van Münster tijdens dit zogenoemde ‘rampjaar’.

De Münsterse bisschop Bernhard von Galen – in de volksmond Bommen Berend – maakte aanspraak op de gebieden in en om Groningen. Eens hadden die gebieden immers tot zijn bisdom behoord. Tijdens de veldtocht overrompelde het leger van de bisschop een serie steden en vestingen in Overijssel en Drenthe. Coevorden werd ingenomen, maar Bourtange bleef fier overeind. Met enige moeite moest de bisschop toen langs Bourtange manoeuvreren, waarna de stad Winschoten het hoofd moest buigen. Vervolgens trok hij in juli 1672 met zijn leger via de Hondsrug op naar de stad Groningen.

Het beleg van Groningen duurde niet heel lang. Medio augustus zag de bisschop zich genoodzaakt terug te trekken. Zijn bondgenoot, de keurvorst van Keulen, leed namelijk een nederlaag bij het plaatsje Nienhuis, terwijl hijzelf werd teruggeslagen bij Noordhorn. Het lukte de bisschop ook niet om de stad in te sluiten; alleen vanuit het zuiden kon hij Groningen belagen. Hier maakte hij veel gebruik van door kanonnen afgeschoten bommen, wat hem zijn bijnaam ‘Bommen Berend’ opleverde. Die bommen veroorzaakten vooral in het zuiden van de stad schade, maar het noorden bleef grotendeels gespaard.

Van de belegering en beschieting van de stad Groningen in 1672 maakte de ingenieur en landmeter Henricus Teijsinga rond 1750 een historische kaart. Deze kaart benutte de amateur-archeoloog Berend Willem Cranssen (1779-1860) rond 1800 voor het maken van de hier getoonde kopie, die op het oosten is georiënteerd. Te zien zijn onder meer de Keulse en Münsterse loopgraven en – met rechte lijnen – de beschietingen op de zuidzijde van de Groninger vesting.