Kaart van de krygs-verrigtingen der Zweeden en Russen in Finland A°. 1789

Abstract

Tussen 1788 tot 1790 heerste een oorlog tussen Zweden en het Russische Rijk. Het betrof vooral een zeeoorlog, die uiteindelijk onbeslist zou eindigen. De Zweeds-Russische oorlog was in zekere zin ingegeven door de westerse grootmachten, waaronder Groot-Brittannië, Nederland en Pruisen. Zij waren bevreesd voor een te grote macht van het Russische Rijk in het Midden-Oosten. De Russen boekten namelijk het ene na het andere succes in de Russisch-Turkse Oorlog (1787-1792). Het westen riep daarom de Zweedse koning Gustaaf III op om Rusland in het noorden aan te vallen, waardoor de Russische aandacht van het zuidelijke front zou worden afgeleid. Met Turkije sloot Zweden in 1788 daartoe een bondgenootschap.

Via een in scène gezette Russische aanval op een grenspost vond Zweden de gelegenheid om aan Rusland de oorlog te verklaren. Het Zweedse plan ging uit van drie grote troepenmanoeuvres. Eén troepenmacht moest vanuit Finland Rusland binnenvallen. Een tweede legerkorps diende langs de Finse zuidkust naar Sint-Petersburg te marcheren. Een derde armee, tot slot, moest met hulp van de Zweedse marine bij Oranienbaum landen om van daaruit naar Sint-Petersburg op te trekken.

De hier getoonde nieuwskaart verhaalt door middel van tekst en beeld van de oorlogsgebeurtenissen in 1789. Met blauwe rechthoeken staan de posities van de Zweedse troepen ingetekend, terwijl de Russische divisies een rode kleur hebben. De kaart toont treffend de Zweedse strategie, die van ‘drie fronten’ uitging. In het noorden de legerkorpsen die vanuit Finland optrokken naar Rusland; langs de kustlijn de troepen die richting Sint-Petersburg marcheerden en tenslotte de Zweedse marine die de Russische vloot moest uitschakelen. Het zou in 1789 uiteindelijk leiden tot de onbesliste zeeslag van Öland, de door Zweden gewonnen slag bij Porrassalmi en de door de Russen gewonnen zeeslag bij Svensksund. De laatstgenoemde Russische overwinning leidde tot een tijdelijke blokkade van de Zweedse vloot. De Zweedse troepen werden vervolgens tot achter de rivier Kymmene (Kymi) teruggedreven, waar zij zich hergroepeerden. De inzet op de kaart toont de heerlijkheid Kymmenegärd, waar Gustaaf III destijds zijn hoofdkwartier had.

De kaart is uitgegeven door de Amsterdamse uitgever Johannes Covens, die toen samen met zijn zoon Cornelis Covens de bedrijfsvoering deed. Het kaartbeeld is van de Amsterdamse graveur Jan Roos.