Bijwerkingen van herstructureringsoperaties - Verhuizingen, waterbedeffecten en veranderingen in de woningvoorraad

Abstract

De afgelopen vijftien jaar zijn veel studies gewijd aan de effecten van stedelijke herstructurering. Daarbij lag de focus veelal op de ontwikkeling van de herstructureringswijken zelf. De gevolgen van herstructurering reiken echter verder dan de wijken waar de ingrepen in de woningvoorraad worden uitgevoerd. In dit onderzoek richten we ons op drie typen ‘bijwerkingen’ van herstructureringsoperaties. In de eerste plaats moeten huishoudens elders hun heil zoeken als gevolg van sloop of ingrijpende renovatie. Voor sommigen is het erg om de vertrouwde omgeving kwijt te raken, voor anderen is het juist een uitgelezen mogelijkheid om te verhuizen naar een betere woning en buurt. In dit onderzoek willen we een vergelijking maken tussen de oude en de nieuwe woonsituatie en daarnaast ook inzicht geven in de vraag wat nu bepaalt of men al dan niet een stap voorwaarts weet te maken in de wooncarrière. We bekijken de herhuisvesting niet alleen vanuit het perspectief van de herhuisvestingsurgenten, maar ook vanuit de bewoners van de wijken waar veel van deze huishoudens terecht komen (ontvangstwijken). Vaak wordt gedacht dat ontvangstwijken nogal eens te lijden hebben onder de instroom van herhuisvestingsurgenten. Er is echter nog nauwelijks systematisch onderzoek gedaan naar het optreden van deze zogenaamde waterbedeffecten. Dat hiaat proberen wij te vullen door de ontwikkelingen in ontvangstwijken te vergelijken met ontwikkeling in controlewijken. Dat zijn wijken die qua woningvoorraad en bevolkingssamenstelling wel sterk lijken op de ontvangstwijken, maar tegelijkertijd weinig instroom hebben gehad van herhuisvestingsurgenten. Misschien wel het meest onderbelichte effect van herstructurering zit aan de vastgoedkant. Het slopen van huurwoningen werkt direct door in de aard, omvang en spreiding van het aanbod sociale huurwoningen. Een belangrijke vraag die wij ons in dit onderzoek stellen is of de druk op de markt voor sociale huurwoningen hierdoor (verder) wordt verhoogd. Daarnaast analyseren we de veranderingen in de spreiding van de woningvoorraad, omdat dat implicaties heeft voor de (beleids)discussies rondom segregatie. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in vijf steden: Breda, Den Haag, Ede, Groningen en Rotterdam. In elke stad hebben we bewoners benaderd voor het invullen van enquêtes en voor het afnemen van interviews. Daarnaast hebben we veel gesprekken gehad met professionals.