Het Hooge Heemraadschap van de Crimpenre Waard

Abstract

Deze overzichtskaart van het Hoogheemraadschap van de Krimpenerwaard verscheen oorspronkelijk in 1683. Hier afgebeeld is de zevende uitgave uit 1792.

Aanvankelijk werd door het College van Dijkgraaf en Hoogheemraden van de Krimpenerwaard de Rijnlandse landmeter Jan Jansz. Dou benaderd om de kaart te vervaardigen. Beide partijen konden echter niet tot overeenstemming komen. Het college gaf vervolgens de opdracht aan de toen nog vrij onbekende kaarttekenaar Johannes Leupenius. Hij begon in september 1681 met de opmetingen en graveerde ook de kaart. Volgens kunsthistorici stond Leupenius als tekenaar sterk onder invloed van Rembrandt, maar als graveur wordt hij niet erg hoog aangeslagen.

In februari 1683 was de kaart gereed. De eerste uitgave bestond uit 200 exemplaren. De kostprijs voor het laten vervaardigen bedroeg 1.500 gulden. Net als van de eerste uitgave zijn ook van de vierde uitgave in 1735 door de Haagse drukker Adriaen Moetjens 200 exemplaren gedrukt. David Coster, die de elf nieuwe wapens van deze uitgave graveerde, ontving voor zijn werk in totaal 500 gulden. Daaronder viel tevens het bijwerken van het kaartbeeld.

Ook voor de vijfde uitgave van 1741 graveerde David Coster de nieuwe wapens. Met betrekking tot de zesde uitgave van 1755 zijn de wijzigingen in het landschap gemeten door de gezworen landmeter Cornelis Smitsmans uit Bleskensgraaf. De veranderingen in de koperplaten voor deze uitgave zijn aangebracht door Geurt van Moelingen uit Den Haag. Hij graveerde ook de nieuwe wapens. De kaart is gedrukt bij Jan Gijseman, eveneens uit Den Haag.

De hier gepresenteerde zevende uitgave van 1792 is gedrukt bij Willem Roosing in Rotterdam. Roosing drukte in totaal 203 exemplaren. Veranderingen in de platen zijn aangebracht door Christina Geertruij Vermeer, de weduwe van Leendert Brasser uit Rotterdam.

In 1818 volgde tot slot nog een achtste uitgave, die werd verzorgd door de Rotterdamse graveur Hendrik Roosing. Hij ontving hiervoor een bedrag van 1.010 gulden. Er werd opdracht gegeven om 23 kaarten in te lijsten en af te zetten.

Tussen de diverse uitgaven bestaan talrijke verschillen, zowel met betrekking tot de topografische inhoud als de samenstelling van de wapenbladen. Zo werd bijvoorbeeld op de vierde uitgave van 1735 ten westen van de Hemstoep het inundatiegat van 1726 ingetekend en aangegeven met de tekst ‘Waal 1726’. Ook nieuwe, verdwenen of verplaatste molens werden steeds op de diverse edities bijgewerkt. De wandkaart was dus duidelijk niet alleen bedoeld als representatie van het hoogheemraadschapsbestuur, maar diende zeker ook een functioneel doel bij het beheer van de waterhuishouding.

Specifiek in relatie tot de uitgave van 1792 is een dijkdoorbraak nabij Bergstoep ingetekend, met daarbij de tekst ‘Doorbraak 1760’. Ook zijn diverse landscheidingen tussen gemeenten, waaronder die tussen Krimpen aan den IJssel en Krimpen aan den Lek, niet langer recht ingetekend, maar op basis van een nieuwe meting meer gebogen afgebeeld. Dit geldt tevens voor de Ouderkerkse Tiendweg aan de westkant van de Zijdepolder tot in het oosten van Korte Land. Bij Korte Landse boezem is een ‘Laage moolen’ en een ‘Hooge moolen’ toegevoegd. Ook de namen van de leden van het college van dijkgraaf en hoogheemraden werden geactualiseerd.