'T Hooghe Heymraedtschap vanden Lande van Woerden

Abstract

Van deze prachtige overzichtskaart van het Hoogheemraadschap van Woerden zijn maar liefst dertien uitgaven bekend. Deze uitgaven dateren respectievelijk uit de jaren 1670/1671, 1675, 1684, 1690, 1723, 1739/1740, 1746, 1755, 1763, 1768, 1778, 1788 en 1818.

De wandkaart werd in 1670 en 1671 gegraveerd door de broers Johannes (overleden december 1670), Justus en David Vingboons. De gebroeders Vingboons waren echter geen landmeters en zij maakten daarom gebruik van een eerdere kaart van de hand van Lucas Dammasz. de Hoy. Ook de overzichtskaart van Rijnland uit 1647 door Steven van Broeckhuysen en Johannes Dou is hierbij een hulp geweest. Vergelijking van de cartografie van de kaart van Woerden uit 1670/1671 met die van Rijnland uit 1647 toont aan dat de graveurs zijn uitgegaan van de kaart van Rijnland. Mogelijk is het geringe aantal verschillen tussen de twee uitgaven te herleiden tot een door Dammasz. de Hoy bijgewerkte kopie van de kaart van Rijnland.

Het hier afgebeelde Utrechtse exemplaar van de kaart van het Hoogheemraadschap van Woerden is een voorbeeld van de vierde uitgave uit 1690. Ten opzichte van eerdere uitgaven werden op deze editie cartografische wijzigingen toegepast. In het kaartbeeld werd bijvoorbeeld de hofstede van Adriaan de Lange, de broer van de hoogheemraad Pieter de Lange, aangebracht. De naam hiervan luidt: ‘De Lange Hoeve’. Een tweede wijziging betreft de naam ‘Knodsenburgh’, die op de uitgave van 1690 is ingetekend bij een hofstede ten westen van Nieuwerbrug aan de Rijn. Verder is ten oosten van Woerden bij de Cattenbroekerdijk een tol opgenomen, waarbij het woord ‘slagboom’ staat vermeld.

Vanaf de vijfde uitgave uit 1723 zou de belangrijkste in het oog springende wijziging in het kaartbeeld dubbele gracht rond de stad Woerden zijn. Bij de uitgaven van 1670 tot en met 1690, waaronder de hier afgebeelde kaart, ligt rond de stad slechts één gracht. De tweede gracht werd in de jaren 1702 en 1703 gegraven.