Abstract
Deze manuscriptkaart van de omgeving van Sas van Gent is omstreeks 1770 mogelijk vervaardigd door de landmeter Rochus van Suchtelen (1717-1787). Goed is te zien hoe ten oosten van de vestingplaats de Canisvlietkreek, een zijarm van de Braakman, diep in het land sneed en verantwoordelijk was voor het ontstaan van
... read more
opgeslibde schorren.
Toen Gent in de 16de eeuw door middel van een kanaal naar de Braakman een verbinding kreeg met de open zee, kon Sas van Gent zich ontwikkelen tot een strategische plaats. Daar waar de Gentse of Sasse Vaart zich aansloot op de Canisvlietkreek werd in 1551 een sluis (= sas) geplaatst. De nederzetting die hier ontstond werd echter in 1572 door de watergeuzen platgebrand. Vervolgens herstelde men de sluizen, die werden voorzien van versterkingen. Alexander Farnese veroverde Sas van Gent in 1583, waarna de vesting werd uitgebreid en verbeterd. Eind 17de eeuw werd de vesting van Sas van Gent nog meer versterkt. Er ontstond een indrukwekkende fortificatie met bastions, ravelijnen, mijnkamers en zelfs een bomvrije bakkerij.
Sas van Gent ging deel uitmaken van de militaire bufferzone om de Republiek te beschermen tegen een vijand uit het zuiden. De verdediging van Zeeland en de Westerschelde speelde een net zo belangrijke rol. De Staatse linie bestond uit enkele gefortificeerde steden, waaronder behalve Sas van Gent ook Hulst, Sluis, Philippine en IJzendijke, met daar tussenin forten. Bij inundatie dienden de steden en de forten met water omgeven te worden, opdat vijandelijke artillerie niet door het tussenliggende gebied kon trekken.
In het midden van de manuscriptkaart figureert als een eiland de Autriche- of Oostenrijkpolder. Deze bedijking, vernoemd naar de toenmalige landvoogd Albertus van Oostenrijk, werd in 1617 goedgekeurd en was in 1620 gereed. Door middel van een dam werd de polder in 1745 verbonden met de polder van Zuiddorpe. Deze dam zorgde ervoor dat de Canisvlietkreek nog maar aan één zijde verbonden was met de Braakman, op de kaart ‘Het Canaal na Axel’ genoemd. Niet veel later, in 1788, damde men echter bij Sas van Gent ook de andere zijde af. Het gebied van de Canisvlietkreek ging toen onderdeel uitmaken van een groot inundatiestelsel in Zeeuws-Vlaanderen. Via een sluis in de dam kon men de landerijen bij Westdorpe en Zuiddorpe onder water zetten.
De hier getoonde kaart geeft een beeld van de omgeving van Sas van Gent van vlak vóór de afdamming van de Canisvlietkreek. Wel is met potlood ter hoogte van de toekomstige afsluiting een lijntje getekend. Evenals enkele andere potloodlijnen op de kaart kan dit een latere toevoeging zijn.
Voor wat betreft de vestingsteden Sas van Gent, Philippine en Axel is sprake van een redelijk betrouwbare weergave, evenals het omliggende schorrengebied. De overige plaatsen, polders en bedijkingen zijn minder secuur ingetekend.
De vesting van Sas van Gent werd in 1816 opgeheven. De bastions en ravelijnen werden vervolgens geleidelijk aan gesloopt, op die van de Generaliteit met de molen na. Tegenwoordig herinnert nog maar weinig aan de trotse fortificatie van weleer. Als gevolg van allerlei bedijkingen resteert van de Canisvlietkreek nog slechts een smal watertje ten zuidoosten van Sas van Gent.
show less
