[Het IJ met peilingen]

Abstract

Het IJ vormde lange tijd de rechtstreekse verbinding van Amsterdam met de open zee. De scheepvaartroute liep via de Zuiderzee en Texel naar de Noordzee, maar de bevaarbaarheid verslechterde vanaf de 17de eeuw. Vooral bij Pampus was het ondiep en versperden schepen met veel diepgang meerdere malen de toegang tot het IJ. Het IJ zelf had soms ook te maken met ondieptes. Daarom werden regelmatig dieptepeilingen verricht om te beoordelen of de watergang voldoende bevaarbaar was.

Deze manuscriptkaart toont de resultaten van de dieptepeilingen rond het jaar 1777. Met divers gevormde pijlen is de stroomsnelheid en -richting bij eb en vloed weergegeven. Met een stippellijn en een doorgetrokken lijn is de positie van de vaargeul van respectievelijk 1674 en 1776 ingetekend. Mogelijk heeft de handschriftkaart aan de basis gelegen voor de gedrukte ‘Kaarte van het Ye vertoonende deszelvs diepte voor en omtrent de stad Amsterdam door ’t ys gepeylt in de jaaren 1776 en 1777 […]’.

Met de aanleg van het Noordhollandsch Kanaal onder Koning Willem I (1814-1840) verloor het IJ aan betekenis voor zeevaartschepen. Het Noordzeekanaal – tussen Amsterdam en IJmuiden – in 1876 verkortte de route nog veel drastischer.