Kaart van het Ye, omtrent de stad Amsterdam, met eenige geprojecteerde werken, ten noorden en oosten der gemelde stad, zo om de steeds toeneemende ondiepte voor de admiraliteits en Oost-Indische Compagnies boomen voor te komen, als om in het algemeen het

Abstract

Het IJ vormde lange tijd de rechtstreekse verbinding van Amsterdam met de open zee. De scheepvaartroute liep via de Zuiderzee en Texel naar de Noordzee, maar de bevaarbaarheid verslechterde vanaf de 17de eeuw. Vooral bij Pampus was het ondiep en versperden schepen met veel diepgang meerdere malen de toegang tot het IJ. Het IJ zelf had soms ook te maken met ondieptes. Daarom werden regelmatig dieptepeilingen verricht om te beoordelen of de watergang voldoende bevaarbaar was.

Deze door Melchior Bolstra (1704-1776) vervaardigde kaart toont enkele geprojecteerde waterstaatkundige werken, ‘zo om de steeds toeneemende Ondiepte voor de Admiraliteits en Oost-Indische Compagnies Boomen voor te koomen, als om in het algemeen het Vaarwater aldaar geregelder en Dieper te maken’. In die zin is de kaart als bijlage gevoegd bij de statenresolutie van 14 mei 1773: ‘Jan Engelman, Christiaan Brunings en Melchior Bolstra, Rapport weegens een inspectie van het Ye, voor en omtrent de stad Amsteldam […] in de maand mei 1771’.

De gedrukte kaart is weinig later gebruikt als basiskaart voor het toevoegen van dieptepeilingen, gedaan in de periode 1770-1779. De peildata zijn in manuscript weergegeven en worden verklaard in een toelichting (Kaart: Moll 271), geschreven door professor Dionysius vande Wijnpersse (1724-1808). De hoogleraar theologie en wijsbegeerte heeft naast de vermelding van dieptecijfers ook nog andere plannen ‘ter verbetering van de afwyking der diepte’ op de kaart ingetekend. Zo zijn de voorstellen van Engelman, Brunings en Bolstra (in gedrukte vorm), van Lulofs (in rood), van Rauws (in potlood) en Steenstra (met zwarte stippen en geel) verenigd op één kaart. Geen van deze voorstellen is uiteindelijk uitgevoerd.

Met de aanleg van het Noordhollandsch Kanaal onder Koning Willem I (1814-1840) verloor het IJ aan betekenis voor zeevaartschepen. Het Noordzeekanaal – tussen Amsterdam en IJmuiden – in 1876 verkortte de route nog veel drastischer.