Kaart van een gedeelte der riviere de Neder-Ryn en Waal met de tussen gelegen Neder Betuwe omtrent de dorpen Heusde en Dodewaart, waar in aangetoond word, 't geconcipieerde overlaat van den heer Barnevelt ...

Abstract

Halverwege de 18de eeuw kampte de rivier de Lek vaak met hoge waterstanden. Regelmatig waren er dijkdoorbraken en overstromingen. Daarom werden voorstellen gedaan ter ontlasting van de Lek. Eén van die voorstellen betrof de doorgraving van de Bijlandse Waard bij Pannerden. Een ander voorstel betrof de aanleg van overlaten, verlaagde dijken die bij hoge waterstanden het water via een alternatieve route zouden afleiden.

Een eerste plan voor zo’n overlaat werd tussen 1748 en 1751 enige malen door Kornelis van Beekum bij de Staten van Holland ingediend en ging uit van een overlaat in de Grebbedijk bij Wageningen. Het overtollige water zou dan via de Gelderse Vallei naar de Zuiderzee afgevoerd kunnen worden. Dit plan ketste uiteindelijk af; de afstand van de Lek naar de Zuiderzee was erg groot en dientengevolge waren hoge kosten gemoeid met de aanleg van allerlei waterstaatkundige voorzieningen.

Weinig later kwam een plan van de oud-burgemeester van Gorinchem, Martinus van Barnevelt (1691-1775), op tafel. Hij stelde een overlaat voor dwars door de Betuwe, van Rhenen naar Dodewaard. De riviercommissie van de Staten van Holland wees in 1754 ook deze overlaat tussen de Neder-Rijn en de Waal af, omdat men van mening was dat het ontwerp nog onvoldoende onderbouwd was.

Deze kaart is als bijlage gevoegd bij de resolutie van 20 november 1754: ‘Bernard de Roy, Pieter Adrianus Ketelaar en Gerrit Beket, Memorie weegens het opgegeevene project van den heer Van Barneveld, borgermeester der stad Gorinchem […] omme de opper hooge wateren van de rivieren de Maas, Waal en Neder-Rhijn, gedeeltelijk in haare superstitie, een andere dan haare ordinaire cours te geeven’.