Kaerte van Suyt-Hollants grootste deel, vervatende geheel Rynlandt ende Suytkennemerlandt, mitsgaders een gedeelte van Delflandt, Amstellandt ende het Sticht van Uytrecht, vertoonende alle de Steeden, Dorpen, Casteelen, weegen, uytwateringen ende Sluysen,

Abstract

Deze kaart reconstrueert de geografische situatie van de diverse Hollandse polders en meren, zoals die in de vroege 16de eeuw zou zijn geweest. Er is dus sprake van een historische kaart, uitgegeven door de Leidenaar Pieter van der Aa (1659-1733) en gekopieerd naar de kaart van Claes Jansz. Visscher (1587-1652). Het gaat dan vooral om de groei van het Haarlemmermeer, de ‘waterwolf’ die telkens happen uit het land vrat.

In de cartouche rechtsboven wordt met verwondering gememoreerd dat het vroeger mogelijk was om over land te reizen van Haarlem naar Amsterdam en Utrecht. En ook van Hillegom naar Aalsmeer, ofschoon daar een veerpont bij Vennep aan te pas kwam (en volgens latere historici nog wel meer voorzieningen). Door de voortgaande oeverafslag van het Haarlemmermeer – waardoor een samensmelting met het Leidse Meer en het Spieringmeer ontstond – was dat na de eerste helft van de 16de eeuw allemaal niet meer mogelijk.

De titelcartouche vermeldt verder de bronnen, die voor de totstandkoming van het kaartbeeld zijn gebruikt. Zo zijn gegevens ontleend aan een kaart van Zuid-Holland en Amstelland uit 1591 van Pieter Bruinsz., landmeter van Rijnland, die zich op zijn beurt weer heeft gebaseerd op een historische kaart uit 1531. Claes Jansz. Visscher bracht in 1644 de kaart van Bruinsz. in druk uit.

Interessant is de weergave van de ruïnes van de Brittenburg, met daarbij de tekst ‘droogh gesien Anno 1510, 1552, 1562, 1571 en 1588 is Langh 20 roeden ende oock 20 breet’. Bij laag water zouden de resten van deze Romeinse burcht dus in de 16de eeuw nog te zien zijn geweest.