Beemsterlants caerte

Abstract

Deze kaart van de Beemster is de derde uitgave, die ná 1632 moet zijn verschenen. De eerste uitgave dateert uit 1613. In het najaar van 1612 werd besloten om de kavelcondities met het register van de ingelanden en de kaart te laten drukken en daarvoor octrooi aan te vragen.

De kaart is vervaardigd naar aanleiding van de droogmaking van de Beemster in 1612. Al in 1607 verleenden de Staten van Holland en West-Friesland aan enkele Hollandse burgemeesters en enkele voorname kooplieden toestemming om de Beemster droog te malen. Onder leiding van Jan Adriaanszoon Leeghwater werden rond de vijftig poldermolens ingezet om het water uit te slaan.

Toen de drooglegging in 1610 bijna een feit was, brak de Zuiderzeedijk door en liep de Beemster weer vol. Vervolgens hoogde men de ringdijk verder op, zodat deze een meter boven het omringende land uitstak. In 1612 viel de Beemster definitief droog. Het land werd volgens een geometrisch patroon ingedeeld in rechthoekige kavels en verdeeld onder de investeerders.

In het boekje getiteld ‘Extract uyt het Octroy vande Beemster met de Cavel-Conditien Ende Caerten van dien, 't Register vande Participanten’ is de eerste uitgave van de kaart als bijlage opgenomen. Hessel Gerritsz. (1581-1632) publiceerde dit ‘Extract’ in 1613. De koperplaat van de kaart bevindt zich in het Waterlands Archief.

De tweede uitgave van de kaart verscheen tussen 1613 en het sterfjaar van Gerritsz., 1632. Ten opzichte van de eerste uitgave is het kaartbeeld aangepast. De molengangen van onder andere Avenhorn en het Havermeer zijn weggehaald. Ook staat op de oudste uitgave de naam ‘Graeflyckheyde Middelpolder’. Die naam komt op de tweede uitgave niet meer voor.

In vergelijking met de tweede uitgave is het kaartbeeld van de derde uitgave niet gewijzigd. Deze derde uitgave is opgenomen in verschillende latere uitgaven van het ‘Extract’, gedrukt en uitgegeven bij de Amsterdammer Pieter Baars. Het adres van Hessel Gherritsz. is daarbij verwijderd en daarom dient de derde uitgave ná 1632 gedateerd te worden.