Algemeene kaart van het Groot Amsterdamsch Kanaal door Noord Holland: ondernomen in 1819 en voltooid in 1825

Abstract

Deze in 1825 gepubliceerde kaart toont een fraai beeld van het net opgeleverde Noordhollandsch Kanaal. Het kaartbeeld is van de hand van Jan Blanken Jansz. (1755-1838), de waterbouwkundige ingenieur die de opdracht voor aanleg van het kanaal kreeg. De uitgave van de kaart was in handen van de Amsterdammer Evert Maaskamp (1769-1834).

Het Noordhollandsch Kanaal werd gegraven om Amsterdam een rechtstreekse verbinding met de Noordzee te geven. Voorheen liep de scheepvaartroute naar Amsterdam via de Zuiderzee, maar de bevaarbaarheid daarvan nam vanaf de 17de eeuw af. Vooral bij Pampus was het ondiep en versperden schepen met veel diepgang meerdere malen de toegang tot het IJ. Onder Koning Willem I (1814-1840) werd werk gemaakt van betere weg- en waterverbindingen. Het Noordhollandsch Kanaal is daarvan het meest voorname voorbeeld.

Aanvankelijk stelden Jan Blanken een kanaal voor dat louter geschikt was voor binnenvaartschepen. De stad Amsterdam wilde echter een kanaal voor zeeschepen, omdat het anders inkomsten misliep als dit soort schepen niet verder ging dan Den Helder. En dit gebeurde dan ook. Bij de realisatie werd veel gebruik gemaakt van bestaande waterlopen, zoals de ringvaarten van enkele oude droogmakerijen.

In 1819 begon enkele duizenden arbeiders met het graven van het kanaal. Dit gebeurde met de schop! In totaal was het kanaal, dat in 1824 gereed kwam, tachtig kilometer lang, veertig meter breed aan de wateroppervlakte en zes tot zeven meter diep. Toentertijd was het het duurste en breedste kanaal ter wereld.

Ondanks dat een bootreis over het kanaal nog twee dagen duurde, verkortte het Noordhollandsch Kanaal de vaartijd voor schepen tussen Amsterdam en Den Helder fors. Toch zou het al een halve eeuw later verouderd raken. Met de aanleg van het Noordzeekanaal in 1876 tussen Amsterdam en IJmuiden werd een veel kortere route gerealiseerd. Het Noordhollandsch Kanaal heeft tegenwoordig voornamelijk nog een functie voor de scheepvaart ten noorden van Alkmaar en voor de regionale waterstaat.