Kaart van het Katwijksche kanaal

Abstract

Het Hoogheemraadschap Rijnland kampte lange tijd met een steeds verdergaande oeverafslag van het Haarlemmermeer. Vooral aan de oostkant bij Aalsmeer was sprake van ernstige erosie. Het meer dreigde hier samen te gaan vloeien met kleinere plassen, die waren ontstaan door vervening. Holland zou dan te maken krijgen met een om zich heen grijpende ‘waterwolf’ in het hart van het gewest.

Om het gevaar van de ‘waterwolf’ te beteugelen, werden al vanaf de 17de eeuw plannen voor droogmaking van het Haarlemmermeer gemaakt. Vele vroege plannen sneuvelden en pas na 1800 ondernam het hoogheemraadschap stappen tot daadwerkelijke droogmaking van het Haarlemmermeer. Zo legde men begin 19de eeuw het uitwateringskanaal bij Katwijk aan, samen met een binnen- en buitensluis.

Vanaf 1807, toen alle voorzieningen gerealiseerd waren, was Rijnland niet alleen in staat om overtollig water op het IJ te lozen, maar ook bij Katwijk op de Noordzee. Dit laatste was een noodzakelijke stap in het proces tot droogmaking van het Haarlemmermeer. Immers, na droogmaking zou het hoogheemraadschap een zeer groot deel van haar wateropslagcapaciteit kwijtraken.

Met de aanleg van het uitwateringskanaal bij Katwijk werd een aloude situatie in zekere zin hersteld. Tot in de 12de eeuw mondde de Oude Rijn, die uiteindelijk verzandde, namelijk bij Katwijk in zee uit. Daarmee vormde de rivier het voornaamste afwateringspunt van de regio tussen Utrecht en Leiden.

Deze door Jan Lucas van der Tooren (1754-?) vervaardigde manuscriptkaart toont het uitwateringskanaal vlak na de realisatie.