Kaart van de rivier de Lek benedendams met desselfs dyken, uiterwaarden en kribben &c.

Abstract

Deze kaart van de Lek is vervaardigd door de Utrechtse cartograaf Baron Gijsbert Franco von Derfelden van Hinderstein (1783-1857). Von Derfelden van Hinderstein legde zich vooral toe op de samenstelling van een wetenschappelijk verantwoorde overzichtskaart van Nederlands-Indië. De cartografie van de rivier de Lek mocht zich echter ook in zijn belangstelling verheugen. Tussen 1817 en 1828 was hij lid van het Hoogheemraadschap van de Lekdijk Benedendams. In de nabijheid van het grondgebied van dit hoogheemraadschap hadden zich in 1809 en 1820 grote overstromingen voorgedaan, wat een discussie over rivierverbeteringen van onder andere de Lek aanzwengelde.

Van de rivier de Lek publiceerde Von Derfelden van Hinderstein diverse kaarten, zowel in manuscript als in druk. De hier getoonde kaart van de Lek is een vroeg voorbeeld van een lithografie, vlakdruk door middel van een steen. Aan de gelithografeerde kaart ligt een manuscriptkaart uit 1823 ten grondslag. De lithograaf, Johannes Petrus Lenskens, gebruikte voor de gedrukte kaart uiteindelijk drie stenen. Van de kaart verlieten eind 1823 en in 1824 honderd exemplaren de pers. De totale kosten bedroegen 150 gulden. Exemplaren van de kaart gingen naar de koning, het provinciebestuur, naburige hoogheemraadschappen en de leden van het college. Von Derfelden van Hinderstein zelf kreeg twintig auteursexemplaren.

Het College van de Lekdijk toonde zich zeer tevreden met de kaart, maar naar huidige maatstaven is sprake van een wat onbeholpen kaartbeeld. De lijnvoering is onevenwichtig, evenals de keuze voor de cartografische symbolen en typografie. De lithografie stond destijds echter nog in de kinderschoenen, waardoor sprake is van een gebrek aan detail. Aangezien Von Derfelden van Hinderstein zelf de keuze had tussen steendruk of koperdiepdruk had hij er verstandig aan gedaan om voor de laatstgenoemde, reeds beproefde techniek te kiezen.

Met de gedrukte kaart presenteerde het hoogheemraadschap voor het eerst haar eigen rechtsgebied. Voor die tijd maakte men gebruik van de ‘Generaale Land-kaarte van de Loopickerwaard’ uit 1772 door Hattinga, maar die toonde met de gehele Lopikerwaard een veel groter gebied.