Kaarten en en platen, behoorende tot het werk, getiteld: Proeve van een ontwerp tot scheiding der rivieren de Whaal en de Boven-Maas ...

Abstract

Deze fraai gegraveerde kaart toont een treffend overzicht van de toenmalige waterstaatkundige toestand van het zuidelijk Rivierengebied. De kaart is van de hand van de beroemde generaal, waterbouwkundige en cartograaf Cornelius Rudolphus Theodurus Kraijenhoff. De gravure is gemaakt door Daniel Veelwaard sr. en jr. De tweebladige kaart hoort bij het werk ‘Proeve van een ontwerp tot scheiding der rivieren de Whaal en de Boven-Maas’.

Met een gele kleur zijn op enkele plaatsen op de kaart waterstaatkundige ingrepen geprojecteerd. Zo zien we ten oosten van Nijmegen een geplande afleiding van de Waal naar het noorden en een bochtafsnijding. Daar waar de Maas contact dreigde te maken met de Waal, bij Heerewaarden ten oosten van Zaltbommel, dienden enkele Maasbochten afgesneden te worden. Tot slot is bij Heusden een afleiding van de Maas via de Amer naar het Hollands Diep ingetekend.

Met dit ontwerp probeerde Kraijenhoff een oplossing te bieden voor het dreigende probleem van de samenvloeiing van de Maas en de Waal. Hierdoor zou de Maas verder stroomafwaarts verzanden en de Waal en verderop de Merwede te veel water krijgen. Om deze laatstgenoemde rivier te ontlasten diende de Maas richting het Hollands Diep afgetakt te worden.

De plannen van Kraijenhoff zijn destijds niet gerealiseerd. Wel zouden enkele onderdelen van zijn ontwerp een eeuw later nog globaal worden uitgevoerd. Zo groef men tussen 1888 en 1904 de Bergsche Maas van Heusden naar de Amer en kanaliseerde men in de jaren dertig van de vorige eeuw de Maas. De afsnijding en aftakking van de Waal ten oosten van Nijmegen kwam echter nimmer tot stand.