Politieke verandering en bestuurlijke cultuur in Haarlem 1572-1578, 1618

Abstract

Haarlem wisselde tijdens de Opstand, evenals Mechelen, enkele malen van loyaliteit. De wisselingen van loyaliteit gingen gepaard met ingrijpende magistraatswisselingen. Veertig jaar later, toen Maurits in 1618 in een aantal steden de wet verzette om de partij van Oldenbamevelt te breken, werd de bezetting van de Haarlemse raadszetels opnieuw grondig gewijzigd. In deze bijdrage zullen de achtergronden van deze wisselingen wat nader bekeken worden.

De houding van het patriciaat zal daarbij globaler aan de orde gesteld worden dan in andere bijdragen in deze bundel. Het hier gepresenteerde maakt deel uit van een onderzoek naar het religieus klimaat in Haarlem in de veertig jaar tussen de overgang van Haarlem naar de Staten en de bestandstwisten. De stadsbestuurders komen hierin vooral aan de orde als degenen die dit klimaat voor een belangrijk deel bepaalden, meer dan als leden van een stedelijke patriciaat. Prosopografisch en genealogisch onderzoek was hiervoor niet nodig en is dan ook niet verricht.

Ook zonder dat kunnen de Haarlemse magistraatswisselingen tijdens de Opstand vergeleken worden met de Mechelse. In deze bijdrage zal vooral de rol van de gematigden in de heersende politieke cultuur nader bekeken worden, zowel tijdens de jaren 1570 als in de bestandstwisten. Van een aantal prominente bestuurders die in deze bewogen jaren bereid waren compromissen te sluiten en daardoor moeilijk in het ene of het andere kamp zijn in te delen, zal de carrière gevolgd worden.