De Reformatie in de Nederlandse steden

Abstract

Het ontstaan van het historiografisch genre stadsreformatie.

In 1962 verscheen van de hand van Bernd Moeller een essay, getiteld Reichsstadt und Reformation. Hierin stelde hij de vraag aan de orde waarom de Reformatie zo'n opvallend succes ten deel viel in de vrije Rijkssteden van het Duitse Rijk. De oplossing van dit vraagstuk zocht Moeller in de manier waarop de boodschap van de reformatoren aansloot bij de in die steden levende idee van de stadsgemeenschap als een burgerlijke en een sacrale gemeenschap. Kerkelijke en burgerlijke zaken waren doorgaans zozeer verstrengeld geraakt dat er geen scheiding gevoeld werd tussen de kerkelijke gemeente en de burgerlijke samenleving. Stadsbesturen zagen het als hun vanzelfsprekende taak niet alleen burgerlijke, maar ook kerkelijke zaken te behartigen. Reformatoren konden stadsbesturen aanspreken op hun verantwoordelijkheden in geestelijke zaken. Waar een reformatorisch gezind stadspredikant de steun van de stedelijke overheid verkreeg om het kerkelijk leven, en daarmee samenhangend ook grote delen van het maatschappelijk leven, zoals onderwijs, armenzorg en zedelijkheidswetgeving volgens zijn inzichten te hervormen, kreeg de Reformatie zijn beslag ...