Abstract
Lezing gehouden op 27 maart 2002 voor staf en studenten van de vakgroep Nederlands van de Universiteit Utrecht in theater ’t Hoogt te Utrecht naar aanleiding van de vertoning van de film Het Afscheid / Les Adieux
Toen ik hoorde dat de verfilming van Ivo Michiels’ roman Het afscheid hier vertoond
... read more
zou worden, was mijn spontane reactie: daar ga ik niet naartoe, die film wil ik niet zien! De reden voor die eerste reactie was weinig origineel: door veelvuldige lectuur van de tekst heb ik als het ware een particuliere romanwereld gevisualiseerd waarin ik me prettig voel, en die wereld wilde ik graag intact laten. Hoe vaak tast de verfilming van een boek niet de persoonlijk ingekleurde wereld aan, een ontluistering op grond waarvan de film al snel gediskwalificeerd wordt, hoe goed die verder ook moge zijn.
Ik weet het, het klinkt onaardig: eigenlijk vond ik de film vooral de moeite waard vanwege enige details en het signaleren van verschillen tussen boek en film. Wat werd er toch onbekommerd gerookt in deze jaren. Veel en overal en altijd. Petra, of Laure, moest er zelfs van hoesten in bed, en dat Pierre nog tijd vond om tussen het roken door zijn tanden grondig te poetsen, mag een prestatie heten. Gelachen heb ik ook op een moment dat daar zeker niet voor bedoeld was: als Pierre de eerste keer zijn huis verlaat en met een zwaar bepakte koffer op de taxi afloopt, zwaait hij die koffer zo moeiteloos de taxi in alsof hij een handtasje vasthoudt met daarin alleen een zakdoek. Ongetwijfeld zal Julien daar gelopen hebben met een lege koffer.
Het opvallendste verschil tussen roman en film is misschien wel het tweede optreden van het loensende barmeisje, en wel, in de film dus, sprekend. Wat Pierre in het boek tegen de waard zegt – immers zij is er niet – zegt hij nu tegen haar. Dus de vraag ‘speelt ze harmonika?’ wordt: speel je harmonica? En dat het houden van mensen niet gemakkelijk en niet moeilijk is, is nu hààr wijsheid, waaraan ze nog toevoegt dat ze graag danst en dat weinigen in aanmerking komen haar daarin te vergezellen. Dat Pierre tot die uitverkorenen behoort, is duidelijk. Zoals het ook duidelijk is dat Pierre niet zwicht voor die verleiding, overeenkomstig de verhaallijn. De film volgt die trouw, zo trouw dat een verandering opvalt, ook al heeft ze verder geen enkel effect.
show less
