Het wezen van de schilderkunst volgens Leonardo da Vinci : over de verhouding tussen kunsttheorie en de praktijk van de schilder in de Renaissance

Abstract

Op 19 oktober houdt prof. dr. Michael Kwakkelstein zijn oratie aan de Universiteit Utrecht over de verhouding tussen kunsttheorie en -praktijk bij Leonardo da Vinci. Kwakkelstein stelt dat Leonardo’s schilderkunst niet altijd beantwoordt aan de criteria voor goede schilderkunst die de grote Renaissance-kunstenaar zelf heeft geformuleerd. In de 'Mona Lisa' liet Leonardo theorie en praktijk echter op ultieme wijze samenvallen. Leonardo da Vinci (1452-1519) was niet alleen een voortreffelijk tekenaar en schilder, maar ook een origineel en veelzijdig theoreticus. Dat maakt hem bij uitstek geschikt voor onderzoek naar de verhouding tussen praktijk en theorie. De Mona Lisa, het beroemdste schilderij ter wereld (geschilderd tussen 1503-1506), beantwoordt op exemplarische wijze aan de kenmerkende eigenschappen van goede schilderkunst zoals Leonardo die had verwoord. Kwakkelstein vermoedt dat Leonardo in dit werk geen individu maar een ideaalbeeld heeft willen weergeven, en dat hij met dit schilderij - als met geen ander - heeft willen aantonen waartoe de schilderkunst in staat is. Kwakkelstein: “Het is veelzeggend dat Leonardo het schilderij na voltooiing nooit heeft afgestaan en het op zijn reizen meenam tot aan Amboise toe, waar hij overleed. Het is niet ondenkbaar dat Leonardo rond 1503 inzag dat hij vanwege de vele verplichtingen jegens belangrijke opdrachtgevers niet snel aan de publicatie van een verhandeling over de schilderkunst zou toekomen, en daarom besloot dit schilderij als ‘showpiece’ voor zichzelf en zijn leerlingen te bestemmen. Op deze manier bezien is het begrijpelijk waarom hij er over een periode van ruim 4 jaar aan heeft gewerkt.”