‘Das politische Welträtsel’: Ernst Haeckel en het Duitse liberalisme 1859-1900

Abstract

Het werk van de evolutionair-morfoloog en wetenschapspopularisator Ernst Haeckel is uiterst omstreden. Zijn sociaaldarwinisme is na de Tweede Wereldoorlog om begrijpelijke redenen in een kwaad daglicht komen te staan. De meest expliciete veroordeling van Haeckel is waarschijnlijk Daniel Gasmans The Scientific Origins of National Socialism in Ernst Haeckel. Inmiddels hebben wetenschapshistorici het eenzijdig negatieve beeld genuanceerd. Volgens de standaardkritiek is het anachronistisch om latere ontwikkelingen terug te projecteren op het werk van Haeckel. Zo ziet Robert Richards in Haeckel geen voorloper van het nazisme, maar een late vertegenwoordiger van een Duitse romantische traditie, die teruggaat op Alexander von Humboldt en Goethe. Met andere woorden Richards is meer geïnteresseerd in de intellectuele achtergronden, dan in de politieke en culturele werking van Haeckels denken.