Aan het pluche gekleefd? aard en achtergrond van het aftreden van individuele bewindslieden 1946-2009

Abstract

Treden Nederlandse ministers en staatssecretarissen tegenwoordig minder snel af dan vroeger? Bij veel dreigende politieke crises of beleidsfiasco’s komt het beeld naar boven dat bewindslieden hun verantwoordelijkheid ontlopen en plucheklevers zijn geworden. Het doel van deze bijdrage is tweeledig. In de eerste plaats wordt geïnventariseerd hoe vaak het voorkomt dat bewindspersonen individueel hun functie neerleggen en om welke redenen. Een krappe vijftien procent van de bewindspersonen blijkt zijn of haar functie individueel voortijdig te hebben neergelegd, waarvan ongeveer een derde gedwongen werd om het veld te ruimen. De meeste gedwongen aftredens vonden plaats in de kabinetten van Balkenende en Lubbers; vrijwel altijd omdat de Kamer of een regeringsfractie problemen had met het eigen optreden van de bewindspersoon en niet vanwege fouten van het ambtelijk apparaat. In de tweede plaats is gekeken naar factoren die de overlevingskansen van bewindspersonen positief of negatief beïnvloeden. Bewindspersonen zonder eerdere politieke ervaring in Den Haag hebben een 60% grotere kans om voortijdig te sneuvelen; bij bewindslieden van nieuwe partijen is die kans zelfs meer dan dertien keer zo groot als bij ministers met kamerervaring. Ook bewindslieden van partijen die niet nodig zijn voor een parlementaire meerderheid sneuvelen eerder.