Inleiding: kerk en conflict in kerkhistorisch bestek

Abstract

In de vierde eeuw na Christus klaagde de uit Cappadocië afkomstige kerkvader Gregorius van Nyssa (ca. 330-395) dat hij op bezoek in Constantinopel— de nieuwe hoofdstad van het Romeinse rijk— nergens kon komen of niets kon ondernemen zonder door kooplieden in de straten van de stad betrokken te worden bij discussies over de drieëenheid van het goddelijk wezen. In een invloedrijk werk over de triniteit schreef hij : "Wanneer je om wisselgeld vraagt, begint men tegen je te filosoferen over de Verwekte en de Onverwekte. Wanneer je informeert naar de prijs van een brood, wordt er tegen je gezegd 'dat de Vader groter is en de Zoon minder.' Als je vraagt of het bad klaar is, antwoordt iemand: 'De Zoon is uit niets geschapen'." Dit enigszins anecdotisch aandoend verhaal uit de geschiedenis van de Vroege Kerk zal afgezien van de grappige toon waarop de kerkvader deze woorden neerschreef nauwelijks iets bij de moderne lezer losmaken. Wel zal er enige verwondering opkomen over het feit dat dergelijke —in onze ogen —bizarre theologische kwesties het gesprek van de dag vormden van gewone christenen in de straten van een wereldstad. Dit is heden ten dage ten ene male uitgesloten. En als de recente debatten over verzoening rond Den Heyer in protestants Nederland toch ook veel wisten los te maken, dan gebeurde dat meestal op kerkeraadsvergaderingen of in synodeverband, met hier en daar een krantenbericht, maar werd de brede publieke opinie daar niet in betrokken, misschien zelfs de kerkelijke niet.