De Eeuwwende 1700 (dl. 1): Filosofie en Natuurwetenschappen

Abstract

Aan het einde van de zeventiende eeuw wordt de filosofische discussie sterk bepaald door het spinozisme, het empirisme van Locke en het rationalisme van Leibniz. Spinoza was al overleden (1676), maar zijn invloed is sterk; Locke (overleden in 1804) en Leibniz (overleden in 1716) zijn op het hoogtepunt van hun carrière. Nederland fungeerde als intermediair: Spinoza was Nederlander en heeft hier altijd gewoond en gewerkt; de Duitser Leibniz kwam hem hier opzoeken. De Engelsman Locke heeft jarenlang in Nederland gewoond (tot 1689) en schreef er zijn eerste werk over tolerantie. Leibniz polemiseerde tegen Locke, maar Locke heeft zich helaas niet verwaardigd te reageren. Belangrijke punten in de discussie rond 1700 waren: de functie en de draagwijdte van de rede; is God redelijk en heeft hij de wereld redelijk ingericht? Is er aangeboren kennis inclusief morele normen en kennis van God? Hoe is de relatie tussen de godsdiensten en hoe tolerant moet men zijn?