'Geen vrolijk geloei der melkzwaare koeijen' : runderpest in Utrecht in de achttiende eeuw

Abstract

In de achttiende eeuw is de provincie Utrecht driemaal getroffen door epidemieën van runderpest. Deze begonnen telkens met een grote epidemische uitbraak waarbij 70 à 80 procent van het vee kon sterven. Na een jaar namen de omvang en intensiteit af, maar de ziekte bleef nog jarenlang heersen. De uitbraken betekenden een grote ramp voor de getroffen boeren, voor wie de sterk gestegen prijzen van zuivel en vlees onvoldoende compensatie boden. Door de hoge prijzen en het uitblijven van de betaling van pacht, belastingen en waterschapslasten door de meeste veehouders, werd de crisis uiteindelijk door de hele samenleving gevoled. Door belastingverlaging, pachtverlaging en het kwijtschelden van schulden konden de meeste veehouders hun bedrijf voortzetten. Sommige boeren waren extreem zwaar getroffen en voor hen mocht de hulp niet meer baten. Zij gingen failliet. Er was echter ook een andere kleine groep boeren die relatief gespaard bleef tijdens de crisis en kon profiteren van de omstandigheden. De aanpak van de ziekte bleef in de achttiende eeuw beperkt tot huismiddeltjes, hoewel er ook veelbelovende experimenten met inenting waren. Van een doeltreffende aanpak was echter pas in de negentiende eeuw sprake