De firma list en bedrog : de Provinciale Utrechtsche Geoctroyeerde Compagnie (1720-1752)

Abstract

In 1720 werd in Nederland ruim drie maanden hevig gespeculeerd in de aandelen van naamloze vennootschappen of actie-compagnieën die speciaal voor dat doel waren opgericht. De speculatiewoede was overgewaaid uit Parijs en Londen en begon in Rotterdam met de oprichting van een verzekeringsmaatschappij. Vooral uit Londen kwamen tientallen avonturiers naar Nederland. Zij hadden pasklare projecten voor actie-compagnieën bij zich en verwierven grote partijen aandelen in veel maatschappijen, die zij zo snel mogelijk met enorme winsten van de hand deden. Tussen het begin in juni en de ineenstorting van de aandelenhandel in oktober werd een dertigtal actie-compagnieën opgericht, die als doelstellingen assurantie, commercie en negotie hadden. Drie ervan ontplooiden daadwerkelijk activiteiten en overleefden het jaar 1720. Daaronder was de Provinciale Utrechtsche Geoctroyeerde Compagnie die als hoofddoel had het graven en exploiteren van een vaart van de stad Utrecht naar de Zuiderzee teneinde met Amsterdam te kunnen concurreren. Het kanaal kwam er niet, en de Utrechtse compagnie rekte zijn bestaan een halve eeuw als suikerraffinaderij en stadsloterij. Daarnaast werd een plantage in Suriname geëxploiteerd. Een overzicht van ruim vijftig jaar wanbeheer en ruzies die tot de ondergang leidden van de eerste naamloze vennootschap binnen de muren van Utrecht