Vechten of verplegen? : onstaan en begintijd van het huis en de balije van Utrecht van de Duitse Orde

Abstract

Het in 1231 gestichte Duitse Huis te Utrecht behoorde tot de Duitse Orde. Dat was een van de grote geestelijke ridderorden, ontstaan in de tijd van de kruistochten, die zich paradoxaal genoeg zowel toelegden op de zorg voor zieken en pelgrims als op het bestrijden van heidenen. De vroege geschiedenis van het Utrechtse huis met zijn balije of kring van afhankelijke huizen is allerminst een succesverhaal. Anders dan de bestaande literatuur suggereert, blijkt bij nader inzien dat deze hoofdvestiging van de Duitse Orde in de noordelijke Nederlanden eerst in de jaren zestig en zeventig van de dertiende eeuw tot bloei kwam. Pas na ca. 1260 toonden hoge Stichtse edelen animo om in te treden en kon een groot aantal dochterhuizen worden gesticht. In dit artikel beschrijft de auteur de verlate expansie en stelt daarbij ook de vraag naar het waarom. Cruciaal was volgens hem de definitieve benadrukking te Utrecht van de militaire opdracht van de orde ten koste van haar charitatieve taken. Vechten dus, in plaats van verplegen, want dat sprak niet tot de verbeelding van de vermogende doelgroep van edelen en ministerialen