Kaart van de provincie Utrecht op de schaal van 1 à 50.000

Abstract

Deze smaakvol gekleurde overzichtskaart van Utrecht is te beschouwen als de opvolger van de eveneens vierbladige kaart uit 1850 van Kips (zie elders in de collectie gedigitaliseerde kaarten van Utrecht). Beide kaarten bezitten ook de schaal van 1:50.000. De hier afgebeelde kaart werd in 1882 door middel van kleurenlithografie geproduceerd door J. van Druten. Van Druten was vanaf omstreeks 1880 als drukker-uitgever werkzaam in Utrecht, waar zijn bedrijf 'De industrie' gevestigd was aan de Voorstraat. Zijn drukkerij verzorgde onder meer de regelmatige uitgave van de gemeentekaart van Utrecht in de periode 1885-1937. Daarnaast leverde Van Druten windkaarten aan het KNMI tussen 1884 en 1895. Tot 1932 was de onderneming in handen van de familie Van Druten. Daarna ging de leiding over in handen van de erven J. de Wilt tot 1948, toen het bedrijf opgeheven werd. Zoals gezegd 'verving' de kaart van Van Druten die van Kips, die drie decennia eerder op de markt was gebracht. Het lijkt erop dat Van Druten de kaart van Kips ook als bron heeft gebruikt. Overeenkomsten tussen beide kaarten zijn onder andere de weergave van het reliëf door middel van schrapjes, de sobere weergave van het gebied buiten de provincie Utrecht en de intekening en classificatie van de wegen. De legenda op Van Drutens kaart is echter wat uitgebreider. Zo worden onder meer stoomgemalen, bruggen, duikers en sluizen aangeduid. Ook kent de kaart meer hoogtecijfers. Waarschijnlijk heeft Van Druten daarvoor gebruikgemaakt van de bestaande topografische kaarten, die toen reeds voorhanden waren. De diverse gemeenten zijn op de kaart van Van Druten met een kleur van elkaar onderscheiden. Ten opzichte van de kaart van Kips is nieuwe topografie toegevoegd. Zo zijn enkele nieuwe spoorlijnen ingetekend, bijvoorbeeld die van Amersfoort naar Rhenen en verder en van Amersfoort naar Utrecht. Rondom de stad Utrecht is een nieuwe reeks forten verschenen, als gevolg van een verruiming van het schootsveld. Het Horstermeer staat nu te boek als 'in droogmaking', terwijl het Naardermeer nog nat is. Deze situatie biedt aanknopingspunten voor wat betreft de datering. Het Horstermeer werd immers drooggelegd in 1882 en het Naardermeer trachtte men in 1883 - tevergeefs - droog te maken. De kaart moet dus dateren uit 1882, toen het besluit tot drooglegging van het Horstermeer werd genomen.