Nieuwe kaart van Holland, Utrecht, de Vyf Heeren Landen en een gedeelte van Gelderland. naar de nieuwste waarnemingen geteekent

Abstract

Deze kaart van het zuidelijk deel van Holland is een navolging van de kaart van Nicolaas Visscher II, ofschoon het afgebeelde gebied in het oosten een stuk kleiner is. Dankzij de tamelijk grote schaal is de kaart rijk aan topografie. Vooral veel dijken en wegen zijn benoemd. Ook zijn enkele vernieuwingen doorgevoerd. Op schematische wijze zijn in delen van Zuid-Holland en Utrecht de veenplassen aangeduid, die met hand in een grijze kleur nog eens zijn geaccentueerd. Voor de weergave van de provincie Utrecht heeft men gebruikgemaakt van de 'Nieuwe kaart van den lande van Utrecht' van Bernard de Roy. Dit blijkt vooral uit de afbeelding van de 'Amersfoordse weg' met de aangrenzende percelen en tevens uit het verloop van de Kromme Rijn. Voor de topografie van Het Gooi ging men te rade bij de kaart van Gooiland uit 1709 door Justus van Broeckhuysen. De gegevens van deze kaart waren benut voor de tweede uitgave van De Roys kaart van Utrecht, die in 1743 werd gepubliceerd en wel eveneens door het huis Covens & Mortier. De oorspronkelijke kaart van Van Broeckhuysen hoefde men dus niet te raadplegen. Toont de kaart van Güssefeld (1791, zie elders in de collectie gedigitaliseerde kaarten van Holland en Utrecht) een dam tussen Goeree en Overflakkee; de kaart van Covens laat de volgende fase zien, namelijk een dijk die de beide eilanden aan de zuidzijde verbindt. Hierdoor ontstond de 'Eendragt polder', waarbij het jaartal '1780' is geplaatst. De hier afgebeelde kaart kon - samen met de kaart van het noordelijk deel van Holland (zie elders in de collectie gedigitaliseerde kaarten van Holland en Utrecht) - worden gemonteerd tot een wandkaart. Beide kaarten hebben een overlap van de breedtegraden 25 graden en 21 minuten tot 25 graden en 26 minuten. Op de onderrand van de kaart met het noordelijk deel van Holland staan schaalstokken en de namen van de ontwerper en graveur. Deze gegevens werden er bij montage afgesneden. Om een nette wandkaart te verkrijgen, werd het gedeelte linksboven (Noordzee) opgevuld met een titelblad, die de oorspronkelijke titels van beide kaarten afdekte. De titel van de wandkaart luidt: 'Nieuwe en zee nauwkeurige kaart der provintien Holland en Utrecht, met alle derzelver wegen, wateringen, veenplassen, droogmakerijen &c.&c. naar de beste origineele stukken geteekent, en in 't licht gegeeven: door J. Cóvens en Zoon te Amsterdam. 1792.'. Overigens zijn bij dit exemplaar van de kaart van het zuidelijk deel van Holland de schaalstokken en de namen van de ontwerper en graveur er ook afgesneden, hoewel de kaart niet tot een wandkaart heeft behoord. Samen met de kaart van het noordelijk deel van Holland zit dit exemplaar gevouwen in een kartonnen foedraal.